Η δυσλεξία είναι μια δυσκολία νευρολογικής και νευροαναπτυξιακής φύσης, που επηρεάζει κυρίως τις γνωστικές λειτουργίες του εγκεφάλου και είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο. Οι μαθητές με δυσλεξία αντιμετωπίζουν ποικίλες δυσκολίες, όπως για παράδειγμα στην γραφή ή την ορθογραφία. Η προσπάθεια που απαιτείται από μέρους τους για να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις του σχολείου είναι τεράστια και επίπονη.

Ορισμός

Σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρία Δυσλεξίας, η «Δυσλεξία», ορίζεται, «ως μια νευρολογικής φύσεως, συχνά οικογενειακή διαταραχή, που έχει σχέση με την κατάκτηση και την επεξεργασία του λόγου. Ποικίλλει ως προς τον βαθμό σοβαρότητας, εκδηλώνεται με δυσκολίες στην πρόσληψη της γλώσσας και την γλωσσική έκφραση, συμπεριλαμβανομένης της φωνολογικής επεξεργασίας, με δυσκολία στην ανάγνωση, τη γραφή, την ορθογραφία και μερικές φορές την αριθμητική. Η δυσλεξία δεν οφείλεται σε έλλειψη κινήτρων, σε αισθητηριακές βλάβες, σε ακατάλληλη διδασκαλία ή σε απρόσφορες συνθήκες περιβάλλοντος, ωστόσο μπορεί να συνυπάρχει με αυτές τις καταστάσεις. Αν και η δυσλεξία είναι ένα πρόβλημα που το αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι σε όλη τους την ζωή, κάποια δυσλεξικά άτομα συχνά ανταποκρίνονται στην έγκαιρη και κατάλληλη παρέμβαση».

Μορφές και τύποι της δυσλεξίας

Η δυσλεξία ως Ειδική Μαθησιακή Διαταραχή διακρίνεται σε δύο μεγάλες κατηγορίες. Πρώτον, η επίκτητη δυσλεξία. Πρόκειται για δυσκολία στην επεξεργασία του γραπτού λόγου. Σε αντίθεση με την ειδική δυσλεξία, ενώ είχαν κατακτηθεί ικανότητες της ανάγνωσης, της γραφής και της ορθογραφίας χάθηκαν λόγω τραυματισμού του αριστερού ημισφαιρίου. Δεύτερον, η ειδική δυσλεξία που χωρίζεται με βάση τις δυσκολίες σε οπτική και ακουστική δυσλεξία. Στην οπτική δυσλεξία οι μαθητές δυσκολεύονται να μάθουν μέσω της οπτικής διόδου, μπερδεύουν τα γράμματα και τις λέξεις και έχουν περιορισμένη ορθογραφημένη γραφή. Αντίθετα, στη ακουστική δυσλεξία, η οποία είναι και πιο δύσκολα αντιμετωπίσιμη, οι μαθητές αντιμετωπίζουν δυσκολία στην ακουστική επεξεργασία των λέξεων (Κολτσίδας, 2013, σ. 119-121).

Αίτια της δυσλεξίας

Η δυσλεξία, όπως και οι μαθησιακές δυσκολίες είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο. Τα πολλά και διαφορετικά αίτια είναι χρήσιμο να ομαδοποιηθούν σε τέσσερις μεγάλες κατηγορίες:

1. Εγκεφαλική βλάβη ή δυσλειτουργία: υπάρχουν ειδικοί που υποστηρίζουν πως τα παιδιά με δυσλεξία παρουσιάζουν κάποιου είδους δυσλειτουργία στο κεντρικό νευρικό τους σύστημα.
2. Κληρονομικότητα: έρευνες έχουν δείξει πως η γενετική αποδεικνύει την κληρονομικότητα της δυσλεξίας.
3. Βιοχημική ανισορροπία: οι βιοχημικές διαφορές μπορεί να προκαλέσουν μαθησιακές δυσκολίες. Πιο συγκεκριμένα, ο Feingold (1975,1976) υποστήριξε πως οι τεχνικές και αρωματικές χρωστικές σε τρόφιμα που καταναλώνουν μαθητές μπορεί να προκαλέσουν μαθησιακές δυσκολίες ή υπερκινητικότητα.
4. Περιβαλλοντικοί παράγοντες: συνθήκες έντονης στέρησης στην πρώιμη παιδική ηλικία καθώς και ανεπαρκής εκπαίδευση των παιδιών μπορεί να αποτελέσει αιτία μαθησιακών δυσκολιών ή δυσλεξίας (Heward, 2011, σ. 160-162).

Συχνότητα του φαινομένου

Όπως αναφέρει ο Πόρποδας (1997) στην Ελλάδα δεν υπάρχουν σαφή δεδομένα για το ποσοστό της δυσλεξίας, αφού δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες και μελέτες σε πανελλήνια κλίμακα (Πόρποδας, 1997, σ. 77).

Στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρεται πως ένα ποσοστό 8-10% των παιδιών  σχολικής ηλικίας έχει δυσλεξία. Στην Ελλάδα σε έρευνα της Διεύθυνσης Ειδικής Αγωγής το 1989, το ποσοστό της δυσλεξίας κυμαίνεται στο 3-4% του σχολικού πληθυσμού ηλικίας 6-18 ετών. Τέλος, σχετικά με το φύλο, η δυσλεξία εμφανίζεται περισσότερο στα αγόρια σε αναλογία 4 προς 1 σε σχέση με τα κορίτσια (Κολτσίδας, 2013, σ. 122-123).

Χαρακτηριστικά παιδιών με δυσλεξία

Οι τομείς στους οποίους οι μαθητές με δυσλεξία αντιμετωπίζουν δυσκολίες είναι οι ακόλουθοι:

1. Οπτική αντίληψη: δυσκολία στον χωρικό προσανατολισμό, στην οπτική αντίληψη και στην οπτική μνήμη
2. Ακουστική αντίληψη: δυσκολίες στην ακουστική διάκριση και αντίληψη των ήχων, στην ακολουθία οδηγιών και στην ανάκληση ακολουθίας ήχων
3. Γλωσσικές δεξιότητες: βασικά φωνολογικά ελλείμματα που συνδέονται άμεσα με την μαθησιακή εξέλιξη των μαθητών και την κατάκτηση της ικανότητας της ανάγνωσης. Ακόμα υπάρχουν δυσκολίες στην κατάκτηση του λεξιλογίου και στην παραγωγή του γραπτού λόγου, συγκεκριμένα στην έλλειψη επιχειρημάτων και στην αδυναμία εφαρμογής των μορφοσυντακτικών κανόνων
4. Μνήμη: δυσκολία στην εργαζόμενη μνήμη που έχει συνακόλουθα αρνητικά  αποτελέσματα στη μαθησιακή διαδικασία, αφού οι μαθητές με δυσλεξία δυσκολεύονται στην ανάγνωση μεγάλων προτάσεων, πολυσύλλαβων λέξεων, στην εκτέλεση προφορικών οδηγιών και στην επίλυση μαθηματικών προβλημάτων
5. Μεταγνωστικές δεξιότητες: οι μαθητές με δυσλεξία δεν μπορούν να κατανοήσουν τις απαιτήσεις κάποιου μαθήματος ούτε να εφαρμόσουν τις δεξιότητες για την επίλυση ενός προβλήματος. Επίσης, δεν είναι σε θέση να αξιολογήσουν μια μαθησιακή πρακτική και να κρίνουν εάν είναι σωστή ή λανθασμένη (Δημητροπούλου, 2011, σ. 23-25).

Στρατηγικές διδασκαλίας

Η διδασκαλία των μαθητών με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες πρέπει διέπεται από συγκεκριμένες αρχές:

1. Έμφαση στον τρόπο διδασκαλίας και στις ανάγκες του κάθε μαθητή
2. Διδασκαλία δεξιοτήτων μάθησης, για να εκπαιδευτούν οι μαθητές στο πως πρέπει να μαθαίνουν
3. Συχνή ανατροφοδότηση
4. Χρήση στρατηγικών ενεργητικής μάθησης
5. Χρήση ουσιαστικών πρακτικών διαχείρισης της σχολικής τάξης
6. Συνεργασία όλων των εκπαιδευτικών στη διδασκαλία των μαθητών

Γράφει ο Χάρης Πυργελάκος, Ειδικός παιδαγωγός – Φιλόλογος.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Κατανοώντας τη δυσλεξία Μαθησιακές δυσκολίες – Δυσλεξία. Σημάδια στην προσχολική και σχολική ηλικία Τα 5 βήματα επιτυχίας για το σύνδρομο Asperger