Η δυσαριθμησία (dyscalculia) είναι μια Ειδική Μαθησιακή Δυσκολία που αφορά στις μαθηματικές δεξιότητες. Τα άτομα με δυσαριθμησία αντιμετωπίζουν σοβαρά ελλείμματα στις μαθηματικές δεξιότητες σε διάφορα επίπεδα. Για παράδειγμα, απλές μαθηματικές έννοιες, όπως η κατανόηση και διαχείριση των ποσοτήτων ή σύγκριση μεγεθών μπορεί να αποτελούν πρόκληση για εκείνα.

Πρόκειται για μια διαταραχή με επιπολασμό 3.5-6.5% στη σχολική ηλικία, ανάλογο ποσοστό με αυτό της Δυσλεξίας. Πολλοί άνθρωποι ωστόσο δεν έχουν επίγνωση της διαταραχής αυτής, στον βαθμό που για παράδειγμα γνωρίζουν για τη δυσλεξία.  Ως προς τη συχνότητα που παρατηρείται, δεν υπάρχει διαφοροποίηση αυτής ανάμεσα στα δύο φύλα.

Ποια είναι τα συμπτώματα και τα χαρακτηριστικά της Δυσαριθμησίας;

Βάσει ερευνών, τα άτομα διαφοροποιούνται και ποικίλλουν ως προς τη συμπτωματολογία που εμφανίζουν και τον βαθμό σοβαρότητας.

Τα πιο συνήθη συμπτώματα της διαταραχής σε άτομα μικρής ηλικίας αναφέρονται ακολούθως:

-Δυσκολία στην αναγνώριση των αριθμών και των μαθηματικών συμβόλων, στην αντίληψη της αριθμητικής έννοιας (για παράδειγμα δυσκολία στο να αντιληφθεί το άτομο ότι ο αριθμός 5 και η λέξη πέντε αντιστοιχούν στην ίδια έννοια) και στην αντιστοίχιση της ποσότητας με τον αριθμό.

-Δυσκολία στην καταμέτρηση, την αριθμητική ακολουθία και τη σύγκριση αριθμών και ποσοτήτων ή μεγεθών.

-Έλλειμμα σε δεξιότητες οργάνωσης και ακολουθίας (κατηγοριοποιήσεις, ομαδοποιήσεις, επίλυση μοτίβων, σειροθετήσεις).

Στη σχολική ηλικία παρατηρούνται οι εξής δυσκολίες:

-Έλλειμμα στην εργαζόμενη μνήμη.

-Δυσκολία στην ανάκληση μαθηματικών δεδομένων.

-Δυσκολία στην κατανόηση αφηρημένων μαθηματικών εννοιών, διαδικασιών (μεθοδολογία) και στην εκμάθηση μαθηματικών ορολογιών.

-Δυσκολία στη διαχείριση του χρόνου, καθώς επίσης και στην αντίληψη και την εκμάθηση της ώρας.

-Ελλείμματα σε βασικές υπολογιστικές ικανότητες των τεσσάρων πράξεων (πρόσθεση, αφαίρεση, πολλαπλασιασμός, διαίρεση).

-Δυσκολία στην εκμάθηση της προπαίδειας.

-Δυσκολία στην αφαιρετική ικανότητα, στον εντοπισμό και την κατηγοριοποίηση των βασικών δεδομένων, των ζητούμενων και των λέξεων-κλειδιών στα πλαίσια επίλυσης ακόμη και απλών μαθηματικών προβλημάτων. Σε αυτό συμβάλλει και η ανεπάρκεια στη λογικομαθηματική σκέψη.

Τα άτομα με δυσαριθμησία δυσκολεύονται να εφαρμόσουν τα μαθηματικά και αν τα εφαρμόζουν σε δραστηριότητες, τότε ενεργούν μηχανικά, αυτοματοποιημένα, χωρίς στην πραγματικότητα να αντιλαμβάνονται το νόημα της μεθοδολογίας και τη λογικομαθηματική σκέψη που εμπεριέχεται.

Ένα παιδί που χαρακτηρίζεται από δυσαριθμησία, ως ενήλικας θα δυσκολεύεται σε εξίσου μεγάλο βαθμό με τον χειρισμό των μαθηματικών. Αυτό σημαίνει ότι αν ένα άτομο έχει δυσαριθμησία στην παιδική ηλικία, θα μεγαλώσει ως ενήλικας με δυσαριθμησία. Ωστόσο, υπάρχουν στρατηγικές που μπορούν να βοηθήσουν ώστε το άτομο να βελτιώσει τις μαθηματικές δεξιότητες και να αντιμετωπίσει διαχειριστεί τις προκλήσεις.

Στην εφηβεία αλλά και στην ενηλικίωση τα συμπτώματα που εμφανίζονται κατά κύριο λόγο είναι τα εξής:

-Δυσκολία στην καθημερινότητα όταν το άτομο καλείται να προβεί σε νοερούς ή/και κάθετους υπολογισμούς, όπως για παράδειγμα το κόστος, τα χρωστούμενα, τα ρέστα, η διαχείριση ποσοτήτων σε συνταγές, έσοδα-έξοδα κά.

-Δυσκολία στη διαχείριση μονάδων μέτρησης.

-Διαχείριση του χρόνου κατά προσέγγιση ή και με ακρίβεια, τήρηση προγράμματος, προθεσμιών.

-Δυσκολία στην ανεύρεση λύσεων σε προβλήματα μέσω διαφορετικής προσέγγισης αυτών.

Σε τι οφείλεται όμως η δυσαριθμησία;

Ως Ειδική Μαθησιακή Δυσκολία, η δυσαριθμησία αποτελεί μια διαταραχή των μαθηματικών δεξιοτήτων. Το άτομο εμφανίζει ελλείμματα στις δεξιότητες αυτές, όμως τα ελλείμματα αυτά βρίσκονται σε αναντιστοιχία με τη χρονολογογική του ηλικία, το επαρκές νοητικό του επίπεδο και την επαρκή διδασκαλία που λαμβάνει. Έτσι, γίνεται σαφές ότι η δυσαριθμησία δε σχετίζεται με χαμηλό νοητικό δυναμικό. Οι ερευνητές καταλήγουν ότι οι παράγοντες που σχετίζονται με την εμφάνιση της δυσαριθμησίας είναι δύο. Ο πρώτος παράγοντας αφορά στην ανατομική διαφοροποίηση συγκεκριμένων σημείων του εγκεφάλου που οφείλονται στην ωρίμανση των μαθηματικών δεξιοτήτων. Ο δεύτερος παράγοντας είναι η κληρονομικότητα.

Πώς διαγιγνώσκεται η δυσαριθμησία;

Ο μόνος τρόπος να αναγνωριστεί η διαταραχή αυτή στο άτομο είναι μέσω της αξιολόγησης από εξειδικευμένο προσωπικό. Αυτό μπορεί να συμβεί σε κάθε ηλικία. Η αξιολόγηση πραγματοποιείται με τη χρήση διαφόρων tests αλλά και με την αξιολόγηση επιμέρους δεξιοτήτων, απαραίτητων για τις μαθηματικές δεξιότητες, όπως είναι για παράδειγμα ο έλεγχος της εργαζόμενης μνήμης. Δεδομένου ότι άτομα με δυσαριθμησία συχνά αντιμετωπίζουν δυσκολίες και σε άλλες δεξιότητες όπως για παράδειγμα η ανάγνωση, δεν αξιολογούνται μόνοι οι μαθηματικές δεξιότητες. Η συνολική εκτίμηση του ατόμου περιλαμβάνει την εξέταση διαφόρων δεξιοτήτων, έτσι ώστε η διεπιστημονική ομάδα να σχηματίσει σφαιρική εικόνα για το άτομο και τις δυνατότητές του.

Πηγές:

• Αγαλιώτης, Ι. (2004). Μαθησιακές Δυσκολίες στα Μαθηματικά. Αιτιολογία – Αξιολόγηση – Αντιμετώπιση. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
• Diagnostic And Statistical Manual Of Mental Disorders, Fifth Edition, Text Revision (DSM-5-TR).
• Passolunghi, M.C. & Siegel, L.S. (2004). Working memory and access to numerical information in children with disability in mathematics. Journal of Experimental Child Psychology, 88, 348-367.

Γράφει η Αμαλία Κρητικού
Ειδική Παιδαγωγός Med

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Μαθησιακές Δυσκολίες: Προειδοποιητικά σημάδια στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες (ΕΜΔ): Ποια είναι τα «καμπανάκια» που προειδοποιούν; Η αξία της συναισθηματικής νοημοσύνης σε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες και ΔΕΠ-Υ