Η Σάρα μισεί να διαβάζει δυνατά στη τάξη. Ποτέ δεν ήταν καλή αναγνώστρια, ακόμα και όταν αναγνωρίζει τα γράμματα στη σελίδα, φαίνεται ότι δυσκολεύεται να διαβάσει σωστά. Το σχολείο ποτέ δεν ήταν το αγαπημένο της μέρος έτσι κι αλλιώς διότι οι δάσκαλοί της πάντοτε διαμαρτύρονταν για τη γραφή της και την ορθογραφία της. Συχνά απογοητεύεται, σκεπτόμενη ότι δεν είναι τόσο έξυπνη όσο οι άλλοι μαθητές.

Ευτυχώς, η Σάρα ανακάλυψε ότι έχει ταλέντα που άλλα παιδιά δεν έχουν. Είναι πολύ καλή στο να δημιουργεί κουστούμια και σκηνικά στην ομάδα θεατρικής αγωγής και είναι μία από τις πιο καλές καλλιτέχνιδες στο σχολείο. Κάποιες φορές αναρωτιέται πόσο καλή μπορεί να είναι σε άλλες δραστηριότητες στη ζωή της και πόσο φτωχή σε άλλες.

Αυτό που η Σάρα, οι γονείς της και οι δάσκαλοί της δεν έχουν συνειδητοποιήσει είναι ότι έχει δυσλεξία.

Τι είναι η δυσλεξία ;

Η δυσλεξία είναι ένας τύπος μαθησιακής δυσκολίας.

Ένα άτομο με μαθησιακές δυσκολίες έχει πρόβλημα στο να διαβάσει γράμματα ή αριθμούς. Υπάρχουν πολλά είδη μαθησιακών δυσκολιών. Η δυσλεξία είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται στα παιδιά όταν υπάρχει δυσκολία στην ανάγνωση, ακόμα κι όταν είναι αρκετά έξυπνα και πρόθυμα να μάθουν.

Η δυσλεξία προέρχεται από τις λέξεις δυς, που σημαίνει ανικανότητα ή δυσκολία, και –λεξία, που είναι η λέξη.

Η δυσλεξία δεν είναι ασθένεια. Είναι μια κατάσταση εκ γενετής, και συνήθως κληρονομική. Οι άνθρωποι με δυσλεξία δεν είναι χαζοί ή τεμπέληδες. Οι περισσότεροι έχουν πάνω από το μέσο όρο ευφυΐας, και δουλεύουν πολύ σκληρά για να καταπολεμήσουν τα προβλήματα μάθησης.

Τι προκαλεί τη δυσλεξία;

Οι έρευνες έχουν δείξει ότι η δυσλεξία  προκαλείται εξ’ αιτίας του τρόπου επεξεργασίας των πληροφοριών στον εγκέφαλο. Εικόνες του εγκεφάλου, που λαμβάνονται με σύγχρονα εργαλεία απεικόνισης, έχουν δείξει ότι όταν οι  άνθρωποι με δυσλεξία διαβάζουν, χρησιμοποιούν διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου, σε αντίθεση με ανθρώπους που δεν έχουν δυσλεξία. Αυτές οι εικόνες επίσης δείχνουν ότι ο εγκέφαλος ανθρώπων με δυσλεξία, δεν λειτουργεί αποτελεσματικά κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης. Οπότε γι΄αυτό το διάβασμα φαίνεται τόσο αργή και δύσκολη εργασία.

Οι περισσότεροι άνθρωποι νομίζουν ότι η δυσλεξία οδηγεί τους ανθρώπους να αντιστρέφουν τα γράμματα και τους αριθμούς και να βλέπουν τις λέξεις ανάποδα. Αλλά οι αντιστροφές συμβαίνουν ως ένα φυσιολογικό κομμάτι της ανάπτυξης και φαίνονται με πολλούς τρόπους μέχρι τη πρώτη ή δευτέρα δημοτικού. Το κύριο πρόβλημα της δυσλεξίας είναι ο διαχωρισμός των φωνημάτων, τα οποία είναι τα βασικά ακούσματα της ομιλίας (το β για βάτραχος είναι παραδείγματος χάριν ένα φώνημα). Επομένως, είναι αγώνας να κάνεις τη σύνδεση μεταξύ του ήχου και του γραφικού συμβόλου του ήχου, και να συγχωνεύεις ήχους μέσα στις λέξεις.

Αυτό το κάνει δύσκολο να αναγνωρίσεις μικρές, οικείες ή ακουστικά μεγαλύτερες λέξεις. Χρειάζεται πολύ χρόνος για ένα άτομο με δυσλεξία να εκφωνήσει μια λέξη. Η έννοια της λέξης είναι συνήθως χαμένη, και η κατανόηση της ανάγνωσης είναι φτωχή. Δεν είναι σπάνιο οι άνθρωποι με δυσλεξία να έχουν πρόβλημα ορθογραφίας. Έχουν επίσης δυσκολία στο να εκφραστούν μέσω της γραφής ακόμα και στην ομιλία. Η δυσλεξία είναι μια δυσκολία γλωσσικής επεξεργασίας, η οποία ωστόσο μπορεί να επηρεάσει όλες τις μορφές της γλώσσας είτε προφορική είτε γραπτή.

Κάποιοι άνθρωποι έχουν πιο ήπιους τύπους δυσλεξίας, οπότε μπορεί να έχουν μικρότερο πρόβλημα σε άλλες περιοχές της ομιλίας και της γραφής. Κάποιοι άνθρωποι βελτιώνουν τη δυσλεξία τους, αλλά τους παίρνει μεγαλύτερο αγώνα και περισσότερη δουλειά  Η δυσλεξία δεν είναι κάτι που ξεπερνιέται από μόνο του ή το ξεπερνά το άτομο.  Ευτυχώς, με τη κατάλληλη βοήθεια, οι περισσότεροι άνθρωποι με δυσλεξία μαθαίνουν να διαβάζουν. Βρίσκουν συχνά καινούργιους τρόπους να μάθουν και να χρησιμοποιήσουν αυτές τις τακτικές σε όλη τους τη ζωή.

Πως είναι να έχεις δυσλεξία;

Αν έχεις δυσλεξία, μπορεί να έχεις πρόβλημα στην ανάγνωση ακόμα και στις απλές λέξεις που έχεις δει πολλές φορές. Πιθανόν θα διαβάζεις αργά και θα νιώθεις ότι έχεις κάνει μεγάλη προσπάθεια καθώς διαβάζεις. Πιθανόν να μπερδεύεις τα γράμματα σε μια λέξη, για παράδειγμα, διαβάζεις μια λέξη “σάλαθα” αντί “θάλασσα” ή “θακάλι” αντί “καλάθι.” Οι λέξεις μπορεί να συγχωνεύονται μεταξύ τους και τα κενά χάνονται. Οι φράσεις μπορεί να εμφανίζονται κάπως έτσι:

Μπορεί να μην θυμάσαι αυτό που έχεις διαβάσει. Μπορεί να το θυμάσαι πιο εύκολα όταν στο διαβάζουν η όταν το ακούς από κασέτα. Τα προβλήματα αριθμητικών πράξεων στα μαθηματικά  μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολα, ακόμα και αν είσαι άριστος στην αριθμητική. Αν κάνεις μια παρουσίαση μπροστά στη τάξη, μπορεί να δυσκολεύεσαι να βρεις τις σωστές λέξεις ή ονόματα για ποικίλα θέματα. Η γραφή και η ορθογραφία συνήθως είναι πολύ δύσκολες για άτομα με δυσλεξία.

Πως μπορεί να διαγνωσθεί η δυσλεξία;

Οι άνθρωποι με δυσλεξία βρίσκουν τρόπους να δουλεύουν με την ανικανότητα τους, οπότε κανένας δεν γνωρίζει ότι έχουν πρόβλημα. Αυτό μπορεί να προκαλέσει κάποια ντροπή αλλά λαμβάνοντας βοήθεια μπορεί το σχολείο και η ανάγνωση να γίνουν ευκολότερα. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν διαγνωστεί από μικρή ηλικία αλλά δεν ασυνήθιστο να διαγνωστεί σε έφηβους ή ενήλικες.

Οι γονείς ή οι δάσκαλοι μπορούν να υποψιαστούν τη δυσλεξία αν παρατηρήσουν αρκετές από αυτές τις ενδείξεις:

• Χαμηλή αναγνωστική ικανότητα, παρόλο που έχει φυσιολογικό δείκτη ευφυΐας.
• Αδυναμία ορθογραφίας και γραφής.
• Δυσκολία στη ολοκλήρωση διαφόρων test με όριο χρόνου.
• Δυσκολία στο να θυμάται σωστά ονόματα των πραγμάτων.
• Δυσκολία να απομνημονεύει γραπτές λίστες ή αριθμούς τηλεφώνων.
• Δυσκολία με τις κατευθύνσεις ( να λέει αριστερά για δεξιά και κάτω για πάνω).
• Δυσκολία στην παρακολούθηση ξένων γλωσσών.

Αν κάποιος έχει μία από αυτές τις ενδείξεις δεν σημαίνει ότι έχει δυσλεξία αλλά κάποιος που δείχνει πολλά από αυτά τα σημάδια θα πρέπει να ελεγχθεί για κάθε περίπτωση.

Μια ιατρική εξέταση μπορεί να αποκλείσει τα ιατρικά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένων ακουστικών και οπτικών test. Μετά, ο σχολικός ψυχολόγος ή ο ειδικός παιδαγωγός πρέπει να δώσει τυποποιημένα test για τη μέτρηση της γλώσσας, της ανάγνωσης, της ορθογραφίας και των ικανοτήτων γραφής. Κάποιες φορές προτείνεται ένα test νοημοσύνης (test IQ). Κάποιοι άνθρωποι με δυσλεξία έχουν πρόβλημα σε άλλες σχολικές ικανότητες, όπως ο γραφικός χαρακτήρας και τα μαθηματικά, ή μπορεί να μην μπορούν να δώσουν προσοχή ή να θυμηθούν πράγματα. Αν συμβαίνει αυτό καλό είναι να γίνουν περισσότερα test.

Αντιμετωπίζοντας τη δυσλεξία

Μπορεί η αντιμετώπιση της δυσλεξίας να είναι δύσκολη, υπάρχει, όμως, διαθέσιμος τρόπος βοήθειας. Ένα παιδί ή ένας έφηβος συνήθως χρειάζεται να δουλέψει με ειδικά εκπαιδευμένο δάσκαλο, παιδαγωγό ή ειδικό παιδαγωγό ώστε να μάθει να διαβάζει και να γράφει καλύτερα. Το καλύτερο είδος βοήθειας διδάσκει ευαισθητοποίηση των ήχων της ομιλίας στις λέξεις (λέγεται φωνολογική ενημερότητα) και ηχητικές αντιστοιχίες (λέγεται φωνολογία). Ο δάσκαλος ή ο παιδαγωγός θα πρέπει να χρησιμοποιήσει ειδικές δραστηριότητες μάθησης και πρακτικής στη δυσλεξία.

Ο μαθητής με δυσλεξία μπορεί να χρειαστεί περισσότερο χρόνο να ολοκληρώσει εργασίες και δοκιμές, άδεια για την ηχογράφηση των διαλέξεων, ή αντίγραφα από σημειώσεις διάλεξης. Χρησιμοποιώντας τον υπολογιστή με ορθογραφικό έλεγχο μπορεί να βοηθήσει στις γραπτές εργασίες. Για μεγαλύτερους μαθητές σε απαιτητικά μαθήματα, υπάρχουν διαθέσιμες υπηρεσίες που παρέχουν κάθε βιβλίο ή ταινία, ακόμα και εγχειρίδια, με τον κατάλληλο τρόπο. Ειδικό λογισμικό υπολογιστή είναι, επίσης, διαθέσιμο να «διαβάζει» εκτυπωμένο υλικό δυνατά. Ρωτήστε το δάσκαλο ή τον συντονιστή μαθησιακών δυσκολιών για το πώς να λάβετε αυτές τις υπηρεσίες αν τις χρειάζεστε.

Η θεραπεία με οπτικές ασκήσεις ή γυαλιά με σκούρους φακούς δεν θα βοηθήσει το άτομο με δυσλεξία. Δεν είναι ένα οπτικό πρόβλημα, είναι ένα πρόβλημα επεξεργασίας της γλώσσας, οπότε η διδασκαλία γλωσσικών ικανοτήτων είναι το πιο σημαντικό μέρος της θεραπείας.

Η συναισθηματική υποστήριξη για άτομα με δυσλεξία είναι πολύ σημαντική. Συχνά, αγχώνονται διότι ασχέτως από το πόσο σκληρή δουλειά έχουν κάνει, δεν φαίνεται να συμβαδίζουν με τους άλλους μαθητές. Συχνά, νιώθουν ότι είναι χαζοί ή ανάξιοι και μπορεί να καλύπτουν τις δυσκολίες τους παίζοντας θέατρο ή κάνοντας τον «κλόουν» της τάξης. Επίσης προσπαθούν να δώσουν, στους άλλους μαθητές, τις εργασίες τους. Μπορεί να προσποιούνται ότι δεν νοιάζονται για τους βαθμούς τους ή ότι πιστεύουν ότι το σχολείο είναι ανούσιο.

Η οικογένεια και οι φίλοι μπορεί να βοηθήσουν ανθρώπους με δυσλεξία να κατανοήσουν ότι δεν είναι χαζοί ή τεμπέληδες και ότι προσπαθούν όσο περισσότερο μπορούν. Είναι σημαντικό να αναγνωριστούν και να εκτιμηθούν οι ικανότητες του κάθε ανθρώπου, όπου και αν είναι, αθλήματα, θέατρο, τέχνη, δημιουργική επίλυση προβλημάτων, ή οτιδήποτε άλλο.

Οι άνθρωποι με δυσλεξία δε θα έπρεπε να νιώθουν ότι περιορίζονται στις ακαδημαϊκές ή επαγγελματικές τους επιλογές.  Τα περισσότερα κολέγια κάνουν ειδικές εγκαταστάσεις για φοιτητές με δυσλεξία, προσφέροντας τους εκπαιδευμένους καθηγητές, μαθησιακούς στόχους, λογισμικά υπολογιστή, ηχογραφημένες εργασίες, και ειδικούς κανονισμούς για τις εξετάσεις. Οι άνθρωποι με δυσλεξία μπορούν να γίνουν γιατροί, πολιτικοί, εταιρικά στελέχη, ηθοποιοί, μουσικοί, καλλιτέχνες, δάσκαλοι, επενδυτές, επιχειρηματίες ή οτιδήποτε άλλο επιλέξουν.

Πηγή

Επιμέλεια κειμένου: Παναγιώτα Μακρή Ψυχολόγος, MSc in Child Development

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Μαθητές με Δυσλεξία Μαθησιακές δυσκολίες – Δυσλεξία. Σημάδια στην προσχολική και σχολική ηλικία Τα 5 βήματα επιτυχίας για το σύνδρομο Asperger