Διαταραχές Ακουστικής Επεξεργασίας
Ακουστική επεξεργασία και διαταραχές της: Πως γίνεται ένα παιδί να έχει «φυσιολογική» ακοή, αλλά να μην μας ακούει;
Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότερο, δίνεται έμφαση από το σύνολο των επιστημόνων υγείας, που ασχολούνται με βαρήκοα παιδιά (ωτορινολαρυγγολόγοι, ακοολόγοι, λογοθεραπευτές, ακοοπροσθετιστές, ψυχολόγοι, κ.α), ώστε να γίνεται η αποτελεσματικότερη διάγνωση και η ταχύτερη αποκατάσταση της παιδικής βαρηκοΐας. Είναι δεδομένα ζωτικής σημασίας η έγκαιρη ανίχνευση του ελλείμματος ακοής, ώστε να δρομολογηθεί άμεσα η κατάλληλη μέθοδος αποκατάστασης του εν λόγω ελλείμματος (με κοχλιακό εμφύτευμα ή ακουστικό βαρηκοΐας) και μεταγενέστερα να καταρτιστεί ένα εξατομικευμένο θεραπευτικό πρόγραμμα για την ενίσχυση των δεξιοτήτων λόγου και ομιλίας του παιδιού, που λόγω της προϋπάρχουσας βαρηκοΐας, δύναται να παραμείναν ελλειμματικές. Σε παιδιά προσχολικής, αλλά και σχολικής ηλικίας, τα οποία έχουν τη δυνατότητα συνεργασίας για την ανίχνευση των πιθανών δυσκολιών ακοής τους, το συνηθέστερο μέσο διάγνωσης αποτελεί η ακοομετρία καθαρών τόνων.
Σε πολλές περιστάσεις η τονική ακοομετρία καθορίζει τα επόμενα βήματα προς την αποκατάσταση. Τι συμβαίνει όμως όταν το παιδί φαίνεται να δυσκολεύεται να ακούσει και να κατανοήσει τους οικείους του συνομιλητές, παρόλο που δεν διαπιστώθηκαν ελλείμματα κατά την τονική ακοομετρία; Σε αυτές τις περιπτώσεις τα διαγνωστικά μέσα υποδηλώνουν την ύπαρξη φυσιολογικής ακοής, ωστόσο όμως το παιδί δυσκολεύεται σημαντικά να κατανοήσει τον συνομιλητή του και να εμπλακεί μαζί του σε μια επαρκή κοινωνική συνδιαλλαγή.
Η παραπάνω συνθήκη είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστική στις Διαταραχές Ακουστικής Επεξεργασίας (ΔΑΕ). Παρακάτω θα οριστεί η Ακουστική Επεξεργασία και οι Διαταραχές Ακουστικής Επεξεργασίας (ΔΑΕ), θα επισημανθούν οι παράγοντες κινδύνου για ΔΑΕ και η συμπτωματολογία τους. Τέλος θα αναφερθούν οι πιθανές συνοσηρότητες των ΔΑΕ με άλλες διαταραχές και θα αναφερθεί ο αντίκτυπός τους στην καθημερινότητα του παιδιού, έως ότου αυτό να ενταχθεί στο κατάλληλο πρόγραμμα αποκατάστασης και να λάβει θεραπευτική ενίσχυση. Τέλος, θα αναφερθούν τα σημαντικά οφέλη της ανάπτυξης της ακουστικής επεξεργασίας στα παιδιά.
Τι είναι η Ακουστική Επεξεργασία;
Ο όρος Ακουστική Επεξεργασία (Α.Ε) περιγράφει τι συμβαίνει όταν ο ανθρώπινος εγκέφαλος αναγνωρίζει και ερμηνεύει τους ήχους που υπάρχουν στο περιβάλλον. Στην ουσία είναι η ικανότητά μας να αναγνωρίζουμε, να ερμηνεύουμε και να αναλύουμε την ομιλούμενη γλώσσα και τους ήχους της καθημερινότητάς μας.
Πως ορίζονται οι Διαταραχές Ακουστικής Επεξεργασίας (ΔΑΕ);
Με τον όρο ΔΑΕ, αναφερόμαστε στις διαταραχές εκείνες κατά τις οποίες παρουσιάζονται δυσκολίες στην αντίληψη των ακουστικών πληροφοριών, από το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (ΚΝΣ). Οι δυσκολίες αυτές δεν οφείλονται σε γνωστικούς ή γλωσσικούς παράγοντες. Οι ΔΑΕ εμφανίζονται σε ιδιαίτερα μεγάλο ποσοστό, καθώς αφορούν το 7% του γενικού πληθυσμού.
Ποιοι είναι όμως οι παράγοντες εκείνοι που αυξάνουν τον κίνδυνό για ΔΑΕ στα παιδιά;
Οι παράγοντες που αυξάνουν τις πιθανότητες διάγνωσης ΔΑΕ σε παιδιά είναι η παρουσία χρόνιων μέσων ωτίτιδων και οι επαναλαμβανόμενες μολύνσεις του αναπνευστικού συστήματος, τα γενετικά ή επίκτητα νευρολογικά σύνδρομα και οι αναπτυξιακές διαταραχές.
Ποια είναι τα συμπτώματα που εμφανίζει ένα παιδί με ΔΑΕ;
Τα κύρια συμπτώματα των διαταραχών ακουστικής επεξεργασίας περιλαμβάνουν:
- Δυσκολίες στην κατανόηση της ομιλούμενης γλώσσας όταν υπάρχει θόρυβος, όταν το άτομο βρίσκεται σε σύνθετα ακουστικά περιβάλλοντα και όταν η ομιλία που παράγεται από τον συνομιλητή του είναι διαταραγμένη.
- Δυσκολίες διάκρισης ομιλίας, όπου κυριαρχούν δυσκολίες του ατόμου να θυμηθεί ή/και να επαναλάβει λέξεις που ακουστικά μοιάζουν.
- Δυσκολίες στην ακουστική μνήμη/ δυσκολίες εστίασης προσοχής όπου είναι χαρακτηριστικές οι δυσκολίες του ατόμου να θυμηθεί οδηγίες που άκουσε λίγο πριν, καθώς και οι δυσκολίες συγκέντρωσης όταν υπάρχει θόρυβος.
- Δυσκολίες εντοπισμού του ήχου, κατά τις οποίες το άτομο δεν μπορεί εύκολα να εντοπίσει την προέλευση του ηχητικού ερεθίσματος.
- Το άτομο προσπαθεί να «εκμαιεύσει» πληροφορίες από τον συνομιλητή του παρατηρώντας την «γλώσσα του σώματος» και τις εκφράσεις του πρόσωπου του.
Οι Διαταραχές Ακουστικής Επεξεργασίας (ΔΑΕ) όμως με ποιες άλλες διαταραχές εμφανίζονται συχνά από κοινού;
Είναι δυνατόν να συνυπάρχουν με τις ΔΑΕ και άλλου είδους διαταραχές όπως η Ειδική Γλωσσική Διαταραχή, η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής, η Δυσλεξία και οι Διαταραχές του Φάσματος του Αυτισμού. Αξιοσημείωτα είναι τα ευρήματα αναφορικά με την συσχέτιση των ΔΑΕ με την Δυσλεξία και τις Μαθησιακές Δυσκολίες, καθώς 4/10 παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες έχουν και ΔΑΕ, ενώ 1/4 παιδιά με Δυσλεξία έχουν και ΔΑΕ.
Πως επηρεάζεται στη καθημερινότητά του ένα παιδί με ΔΑΕ;
Το παιδί με ΔΑΕ συχνά δυσκολεύεται στο σύνολο των καθημερινών του δραστηριοτήτων. Η ύπαρξη του περιβαλλοντικού θορύβου το παρεμποδίζει σημαντικά στο να παίξει και να συζητήσει με τους συνομήλικους τους. Δυσκολεύεται χαρακτηριστικά στο να ανακαλέσει και να ακολουθήσει κανόνες παιχνιδιού. Συχνά είναι κοπιώδες για το παιδί με ΔΑΕ να κατανοήσει και να διακρίνει τα λεγόμενα των ατόμων που το περιβάλλουν. Τέλος, το άτομο με ΔΑΕ είναι σε μία συνεχή προσπάθεια να εκμαιεύσει μη λεκτικές πληροφορίες από τον συνομιλητή του, καθώς δυσκολεύεται στην «παραλαβή των λεκτικών μηνυμάτων που του αποστέλλονται». Οι παραπάνω ελλειμματικές δεξιότητες επηρεάζουν το παιδί τόσο κοινωνικά, όσο και συναισθηματικά και μαθησιακά.
Γιατί όμως είναι σημαντική η Α.Ε;
Τα παιδιά με επαρκείς δεξιότητες στην Ακουστική Επεξεργασία μπορούν και ανταποκρίνονται πιο γρήγορα και αποτελεσματικά στα αιτήματα των συνομιλητών τους. Κατά συνέπεια εμφανίζονται ως «καλοί ακροατές» και συνομιλητές εντός του σχολικού πλαισίου, αλληλεπιδρούν κατάλληλα με τις ομάδες των συνομηλίκων τους και ανταποκρίνονται με επάρκεια εντός των επικοινωνιακών πλαισίων που συναντούν στη καθημερινότητά τους (σχολείο, φροντιστήριο, σπίτι, ψυχαγωγία κ.α). Είναι ιδιαίτερα κρίσιμη η έγκαιρη ενίσχυση των δεξιοτήτων ακουστικής επεξεργασίας, όταν αυτές διαγιγνώσκονται ως ελλειμματικές, ώστε το παιδί μέσα από την καθημερινότητα να μπορεί να απολαύσει ανεμπόδιστα την κοινωνικότητα, την φιλία, την μάθηση και το παιχνίδι.
Γράφει o Σταύρος Πατσαούρας
Λογοθεραπευτής
Τελειόφοιτος MSc στην Ακοολογία-Νευροωτολογία στο ΕΚΠΑ
> Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη λογοθεραπεία, δείτε τη σχετική ενότητα.
> Καλέστε τώρα για ραντεβού και αξιολόγηση.
Στο Εργαστήρι Ψυχοκινητικής, στα Βριλήσσια, πραγματοποιείται πλήρης αξιολόγηση των αρθρωτικών και φωνολογικών δυσκολιών του κάθε παιδιού και κατόπιν δομείται εξατομικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης Λογοθεραπείας προσαρμοσμένο στις δυσκολίες και τις δυνατότητες του.
