Σε πολλές ομάδες γονέων τίθενται τα παρακάτω ερωτήματα:

• «Τι να κάνω όταν το παιδί μου αρχίζει να φωνάζει ενώ είμαστε στο Super Market;»
• «Τι να κάνω όταν το παιδί μου με αποκαλεί «χαζό»;»
• «Τι να κάνω όταν ζητάω από το παιδί μου 10 φορές να μαζέψει τα πράγματα του και δεν το κάνει;»
• «Τι να κάνω όταν ανακαλύπτω ότι το παιδί μου παίζει ηλεκτρονικά παιχνίδια ενώ είναι η ώρα του ύπνου;»

Για όλες αυτές οι συμπεριφορές υπάρχουν πρακτικές λύσεις, όμως είναι σημαντικότερο να επικεντρωθούμε σε αυτό που προηγείται ώστε να αποτρέπεται η εκδήλωση τέτοιων συμπεριφορών.

Πριν εκδηλωθεί η συμπεριφορά: Πρόληψη και γονικός ρόλος

Η πρόληψη είναι πάντα πιο αποτελεσματική σε σχέση με την αντιμετώπιση αφού έχει υπάρξει εκδήλωση της συμπεριφοράς, όπως δηλαδή συμβαίνει και στις ασθένειες. Το ίδιο λοιπόν ισχύει και στον γονικό ρόλο. Ένα μεγάλο φορτίο και βάρος φεύγει από «τις πλάτες μας» όταν αφιερώσουμε χρόνο και ενέργεια ώστε να μειωθεί η συχνότητα και η ένταση των στιγμών όπου εκδηλώνεται η μη επιθυμητή συμπεριφορά. Η πρόληψη στη γονικότητα σημαίνει ότι αντιμετωπίζουμε την ανεπιθύμητή συμπεριφορά πριν καν εμφανιστεί, και όταν εμφανιστεί τότε τα αποτελέσματα θα είναι πιο ήπια.

Οι γονείς αναφέρουν συχνά:

• «Δεν προλαβαίνω να φτιάξω ένα πρόγραμμα δραστηριοτήτων»
• «Δεν έχω χρόνο να οργανώσω τα παιχνίδια των παιδιών ώστε να τα βρίσκουν πιο εύκολα αλλά και να ξέρουν ποια είναι η θέση τους»
• «Δεν προλαβαίνω να καθίσω να συζητήσω με το παιδί μου, να ακούσω την άποψη του και να συμφωνήσουμε από κοινού για το χρόνο στα βιντεοπαιχνίδια»
• «Δεν έχω χρόνο να παίξω με τα παιδιά μου»
• «Δεν έχω χρόνο να λέω στα παιδιά μου ξανά και ξανά, τι μπορεί να κάνει αντί να χτυπάει»
• «Δε έχω χρόνο να φροντίσω τον εαυτό μου ώστε να αισθάνομαι ήρεμος και ικανός σαν γονιός»

Και παρόλο που αυτού του τύπου επενδύσεις παίρνουν χρόνο παράλληλα εξασκούν τους γονείς, με αποτέλεσμα όταν κληθούμε να βγούμε από το σπίτι, να καθαρίσουμε, να διαφωνήσουμε για το χρόνο τηλεόρασης ή να διαμεσολαβήσουμε σε έναν αδερφικό καβγά, τότε η διαδικασία κυλά πιο ομαλά και γρήγορα.

Φυσικά η εξοικονόμηση χρόνου είναι μεγάλο όφελος. Μεγαλύτερο όφελος όμως αποτελεί το να εξελιχθεί το παιδί σε έναν ανεξάρτητο ενήλικα και αυτό επιτυγχάνεται όταν νιώθει αποδοχή ενώ παράλληλα πιστεύει στον εαυτό του.

Η εξάσκηση και η πρόληψη απαιτούν χρόνο, προσπάθεια και επιμονή. Κάθε φορά ας επικεντρωνόμαστε σε ένα ή δύο εργαλεία «πρόληψης». Παραδείγματος χάριν, μπορούμε να ξεκινήσουμε μαθαίνοντας το παιδί να μαζεύει τα ρούχα του και να ακολουθεί το ημερήσιο πρόγραμμα. Παράλληλα, είναι σημαντικό να διασκεδάζουμε με τα παιδιά μας.

Μετά το ξέσπασμα

Συχνά υποεκτιμούμε την δύναμη που έχει η συζήτηση μετά από ένα ξέσπασμα ανεπιθύμητης συμπεριφοράς. Μερικές φορές τα πράγματα δεν λειτουργούν όπως θα θέλαμε και μπορεί να φωνάξουμε στο παιδί, να εκδηλώσουμε και εμείς μια ανεπιθύμητη αντίδραση. Σε αυτές τις περιπτώσεις, καθρεφτίζοντας την κατάσταση μέσω συζήτησης, μαθαίνουμε από τα λάθη και προσπαθούμε να βρούμε μια λύση ώστε να τη χρησιμοποιήσουμε την επόμενη φορά που θα παραστεί ανάγκη.

Ένα χρήσιμο εργαλείο σε αυτού του τύπου γονικότητα είναι τα 3  βήματα ανάκαμψης από λάθος.

1. Αναγνωρίζω το λάθος μου «Φώναξα στο παιδί μου»
2. Συμφιλιώνομαι. Απολογούμαι στο παιδί, του δείχνω τι σημαίνει να αναλαμβάνω την ευθύνη των πράξεων μου
3. Μέσω της επίλυσης μαθαίνω από τα λάθη μου. Αφιερώστε χρόνο ώστε να εκφράσετε τι έγινε και τι μπορείτε να κάνετε διαφορετικά την επόμενη φορά: «Έλα να σκεφτούμε τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να ετοιμαζόμαστε πιο γρήγορα και χωρίς καβγάδες τα πρωινά».

Τη στιγμή της κρίσης: Γονείς που ανταποκρίνονται 

Τη στιγμή που συμβαίνει η μη επιθυμητή συμπεριφορά μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε κάποια από τα παρακάτω εργαλεία ώστε να κυλήσει ομαλά αυτή η έκρηξη και στη συνέχεια να εφαρμόσουμε όσα είπαμε παραπάνω.

• Αναγνωρίστε τα συναισθήματα των παιδιών–«Καταλαβαίνω ότι θέλεις μπισκότο τώρα, και μάλιστα το αγαπημένο σου μπισκότο με σοκολάτα, και θα φας πράγματι μπισκότο μετά το φαγητό».
• «Βρεθείτε στο ύψος του»– Κινηθείτε προς το μέρος του παιδιού και φροντίστε να είστε στο ίδιο ύψος με αυτό πριν αρχίσετε να δίνεται εντολές ή αν ζητάτε να εκτελέσει οδηγίες.
• Δώστε συγκεκριμένες επιλογές– «Μπορείς να κάνεις την εργασία σου είτε τώρα είτε μετά το φαγητό, τι διαλέγεις;»
• Κάντε διερευνητικές ερωτήσεις – «Βλέπω ότι είστε δύο αλλά έχουμε μόνο ένα παγωτό. Τι μπορούμε να κάνουμε για αυτό;
• Αγκαλιάστε το παιδί– Απλά δώστε απλόχερα αγκαλιές στο παιδί. Οι αγκαλιές βοηθούν τα παιδιά να αισθανθούν καλύτερα έτσι συμπεριφέρονται και καλύτερα.
• Αποσπάστε το παιδί και κατευθύνετε αλλού την προσοχή του –«Δεν νομίζω ότι στο σκυλί αρέσει που του κρατάς τα πόδια. Ας πάμε καλύτερα να του φέρουμε φαγητό και νερό».

Γράφει η Παναγιώτα Μακρή
Ψυχολόγος, MSc in Child Development

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

7+1 τρόποι ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης των παιδιών Η ανατροφή των παιδιών Διδάσκοντας τον αυτοέλεγχο στα παιδιά