Οι νέοι, όπως και οι ενήλικες, βιώνουν άγχος, το οποίο προέρχεται από διάφορες πηγές, όπως η επίδοση στο σχολείο, η δημιουργία και διατήρηση φιλικών σχέσεων ή η διαχείριση των προσδοκιών από γονείς, δασκάλους, φροντιστές. Μερικές φορές «λίγο» άγχος μπορεί να αποδειχθεί θετικό και να δώσει την απαραίτητη ενέργεια και ώθηση για ένα δύσκολο διαγώνισμα ή έναν απαιτητικό αγώνα.

Αντιθέτως το υπερβολικό άγχος, μπορεί να προκαλέσει περιττές δυσκολίες και προκλήσεις. Οι ενήλικες μπορεί μερικές φορές να αγνοούν ότι τα παιδιά τους βιώνουν έντονα συναισθήματα άγχους. Συναισθηματικές αλλά και συμπεριφορικές ενδείξεις μπορούν να βοηθήσουν στην αναγνώριση πιθανών δυσκολιών και ακολούθως στη διαχείριση αυτών από κοινού με το παιδί ή τον έφηβο.

Πώς μπορούμε όμως να αναγνωρίσουμε πιθανές ενδείξεις άγχους;

Παρατηρείστε αλλαγές στη συμπεριφορά

Νέοι όλων των ηλικιών, αλλά ειδικά τα μικρότερα παιδιά, μπορεί να δυσκολευτούν να αναγνωρίσουν και να λεκτικοποιήσουν το άγχος που βιώνουν. Για τα παιδιά, το άγχος μπορεί να εκδηλωθεί μέσω αλλαγών στη συμπεριφορά. Οι κοινές αλλαγές μπορεί να περιλαμβάνουν ευερέθιστη ή κυκλοθυμική συμπεριφορά, την απόσυρση από δραστηριότητες που έδιναν ευχαρίστηση, την τακτική έκφραση ανησυχιών, τη διαμαρτυρία περισσότερο από το συνηθισμένο για το σχολείο, το κλάμα, την εμφάνιση αντιδράσεων φόβου, την προσκόλληση σε έναν γονέα ή δάσκαλο, τον ύπνο πάρα πολύ ή πολύ λίγο, ή το να τρώνε πάρα πολύ ή πολύ λίγο.

Αυτό που αναμένετε στους εφήβους είναι η αλληλεπίδραση και η εμπιστοσύνη προς τους συνομηλίκους. Όταν όμως παρατηρείται έντονη δυσφορία προς τους γονείς, αποφυγή ή διακοπή μακροχρόνιων φιλικών σχέσεων ή έντονη εχθρικότητα απέναντι σε μέλη της οικογένειας, ίσως να υποβόσκει κάποιο συναίσθημα έντονου άγχους.  Παρά το γεγονός ότι η αλλαγή στη συμπεριφορά δεν οφείλεται πάντοτε σε έντονο άγχος, οι αρνητικές αλλαγές στη συμπεριφορά σχεδόν πάντα αποτελούν ένδειξη ότι κάτι «δεν πηγαίνει καλά». Οι γονείς καλό θα ήταν να δώσουν σημασία σε αυτές τις αλλαγές και να καθορίσουν μια κατάλληλη αντίδραση σε αυτές.

Το “αίσθημα αδιαθεσίας” μπορεί να προκληθεί από το άγχος

Το άγχος μπορεί επίσης να εμφανιστεί σε σωματικά συμπτώματα, όπως πόνους στο στομάχι και πονοκεφάλους. Εάν ένα παιδί παραπονιέται για συχνούς στομαχόπονους ή πονοκεφάλους (και έχει εξεταστεί από τον προσωπικό του παιδίατρο), ή αν αυτά τα παράπονα αυξάνονται σε ορισμένες καταστάσεις (π.χ., πριν από ένα τεστ) ότι το παιδί μπορεί να αντιμετωπίζει σημαντικό άγχος.

Παρατηρείστε πως το παιδί ή ο έφηβος αλληλεπιδρά με τους άλλους

Μερικές φορές ένα παιδί ή έφηβος μπορεί να φαίνεται σαν το συνηθισμένο εαυτό του στο σπίτι, αλλά σε άλλα πλαίσια να λειτουργεί με ασυνήθιστους τρόπους. Είναι σημαντικό για τους γονείς να δικτυωθούν μεταξύ τους, έτσι ώστε να μπορούν να γνωρίσουν πώς το παιδί ή έφηβος συμπεριφέρεται εκτός σπιτιού . Εκτός από την επικοινωνία με άλλους γονείς, ιδιαιτέρως βοηθητική είναι η  επαφή με τους εκπαιδευτικούς του σχολείου και τους υπευθύνους των εξωσχολικών δραστηριοτήτων οι οποίοι μπορούν να βοηθήσουν τους γονείς να μάθουν και να καταλάβουν τις σκέψεις του παιδιού ή του εφήβου τους, τα συναισθήματα, και τις συμπεριφορές, και να γνωρίζουν τυχόν πηγές ανησυχίας.

Ακούστε και «μεταφράστε»

Επειδή τα παιδιά συχνά δεν είναι εξοικειωμένοι με τη λέξη άγχος και το νόημά της, μπορούν να εκφράσουν αισθήματα αγωνίας μέσω άλλων λέξεων όπως “ανησυχώ”, “είμαι. μπερδεμένος”, “είμαι νευριασμένος” και “είμαι θυμωμένος”. Τα παιδιά και οι έφηβοι μπορούν επίσης να εκφράσουν τα συναισθήματα του άγχους λέγοντας αρνητικά πράγματα για τον εαυτό τους, τους άλλους, ή τον κόσμο γύρω τους (π.χ. “Κανείς δεν με συμπαθεί,” “Είμαι ηλίθιος,” “Τίποτα δεν είναι διασκεδαστικό.”). Είναι σημαντικό για τους γονείς να ακούσουν αυτές δηλώσεις και να προσπαθήσουν να καταλάβουν γιατί το παιδί ή έφηβος λέει κάτι τέτοιο και να διερευνήσουν αν κρύβουν μια πηγή ή πηγές άγχους.

Αναζητήστε βοήθεια και υποστήριξη

Οι γονείς, τα παιδιά και οι έφηβοι δεν χρειάζεται να αντιμετωπίσουν την έντονη πίεση από μόνοι τους. Εάν ένας γονέας ανησυχεί ότι το παιδί ή ο έφηβος του αντιμετωπίζει σημαντικά συμπτώματα άγχους σε τακτική βάση, συμπεριλαμβανομένων αυτών που περιγράφονται παραπάνω, μπορεί να είναι χρήσιμο να συνεργαστεί με έναν εξουσιοδοτημένο επαγγελματία ψυχικής υγείας, όπως έναν ψυχολόγο. Οι ψυχολόγοι έχουν ειδική εκπαίδευση για να βοηθήσουν τους ανθρώπους να εντοπίσουν τα προβλήματα και να αναπτύξουν αποτελεσματικές στρατηγικές για την επίλυση έντονων συναισθημάτωνάγχους.

Γράφει η Παναγιώτα Μακρή
Ψυχολόγος, MSc in Child Development

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ποια η διαφορά μεταξύ stress και άγχους; 8 Τρόποι με τους οποίους εκδηλώνεται το άγχος στα παιδιά Βοηθώντας τα παιδιά με άγχος