Τα 5 βήματα επιτυχίας για το σύνδρομο Asperger
Το να έχετε ένα παιδί με σύνδρομο Asperger στην τάξη, θα έχει διαφορετικό αντίκτυπο στο περιβάλλον της τάξης, σε σχέση με ένα παιδί με αυτισμό. Αλλά, όπως ισχύει και για όλα τα άτομα που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού, κάθε άτομο με σύνδρομο Asperger, είναι διαφορετικό και παρουσιάζει τις δικές του μοναδικές δυσκολίες.
Τα παιδιά με σύνδρομο Asperger συχνά εμφανίζουν αξιοσημείωτες ακαδημαϊκές δυνατότητες. Λόγω των συμπτωμάτων της διαταραχής, ωστόσο, οι μαθητές αυτοί συνήθως απαιτούν διαφορετικές μεθόδους διδασκαλίας, ώστε να ανακαλύψουν και να κεφαλαιοποιήσουν τις δυνατότητες αυτές. Εντός του σχολικού περιβάλλοντος, οι μαθητές με σύνδρομο Asperger επίσης αντιμετωπίζουν πολλά εμπόδια στην οικοδόμηση σχέσεων και στην κοινωνική αλληλεπίδραση με τους συνομηλίκους.
Η πρώτη πρόκληση, είναι να αναγνωρίσει κανείς ότι το σύνδρομο Asperger προκαλεί σοβαρές δυσκολίες, τόσο για το μαθητή, όσο και στο ευρύτερο περιβάλλον του παιδιού. Μπορεί να είναι πολύ παραπλανητικό, σχεδόν κρυμμένο για έναν μη εξειδικευμένο παιδαγωγό, στην αρχή. Τα παιδιά με σύνδρομο Asperger μπορεί, ενίοτε, να μοιάζουν και να συμπεριφέρονται κατά βάση όπως οι τυπικά αναπτυγμένοι συνομήλικοί τους. Περαιτέρω, τα παιδιά αυτά, έχουν την τάση να αποδίδουν ακαδημαϊκά εξίσου καλά ή και καλύτερα, από τους συμμαθητές τους, κάτι το οποίο είναι πιθανό να επικαλύψει τα αποτελέσματα της διαταραχής.
Το σύνδρομο Asperger είναι μία νευρολογική διαταραχή. Τα άτομα που έχουν τη διαταραχή συνήθως έχουν δυσκολία στο να ελέγχουν ορισμένες συμπεριφορές. Συνήθως, οι συμπεριφορές αυτές είναι κομμάτι του συνδρόμου Asperger και όχι αποτέλεσμα εσκεμμένης ανυπακοής ή απείθειας.
Σχέδιο 6 βημάτων
Ακολουθώντας το σχέδιο 6 βημάτων, το οποίο αναλύεται παρακάτω, θα σας βοηθήσει να υποστηρίξετε ένα παιδί με σύνδρομο Asperger και να διαμορφώσετε ένα μαθησιακό περιβάλλον χωρίς αποκλεισμούς. Τα έξι βήματα είναι απλά και αρκετά ευέλικτα – σκεφτείτε τα ως συνεχόμενες και συνήθως συντρέχουσες πράξεις.
Βήμα 1: Εκπαιδευθείτε-Ενημερωθείτε!
Οι άνθρωποι με σύνδρομο Asperger επιδεικνύουν διάφορες συμπεριφορές. Το να μάθετε για το σύνδρομο Asperger και το πώς επηρεάζει ειδικά το παιδί σας, θα σας βοηθήσει να διαχειριστείτε αποτελεσματικά τις συμπεριφορές αυτές.
- Λειτουργήστε σε «χρόνο Asperger». Αυτό σημαίνει «δύο φορές περισσότερος χρόνο, μισό από το κανονικό αποτέλεσμα». Οι μαθητές με Asperger συνήθως χρειάζονται πρόσθετο χρόνο, για να ολοκληρώσουν μία αποστολή, να συλλέξουν υλικό και να προσανατολιστούν στις αλλαγές.
- Διαμορφώστε το περιβάλλον. Κάθε αλλαγή μπορεί αν αυξήσει την ανησυχία ενός μαθητή με σύνδρομο Asperger. Προσπαθήστε να παρέχετε ένα πλήρες πρόγραμμα και να αποφύγετε τις απότομες αλλαγές.
- Δημιουργήστε μία ισορροπημένη ατζέντα. Σκεφτείτε να φτιάξετε ένα οπτικό πρόγραμμα που να περιλαμβάνει καθημερινές δραστηριότητες για παιδιά με σύνδρομο Asperger. Επιβλέπετε και αναμορφώνετε το πρόγραμμα, εάν χρειάζεται.
- Να υπενθυμίζετε την ατζέντα. Τα παιδιά με Asperger δυσκολεύονται να ξεχωρίσουν ανάμεσα στις πληροφορίες που είναι σημαντικές και στις πληροφορίες που δεν είναι. Επιπρόσθετα, συχνά δε θυμούνται εμπειρικές πληροφορίες ή πληροφορίες που θεωρούνται ‘κοινή λογική’. Επομένως, είναι σημαντικό να δηλώνετε το προφανές και να λέτε δυνατά αυτό που κάνετε. Αυτό θα βοηθήσει το παιδί να κατανοήσει το νόημα πίσω από τις πράξεις σας.
- Απλοποιήστε το λόγο σας. Διατηρήστε το λόγο σας απλό και περιεκτικό, και μιλήστε σε αργό και κατανοητό ρυθμό. Τα παιδιά με σύνδρομο Asperger δυσκολεύονται να «διαβάσουν ανάμεσα απ’ τις λέξεις», «να αντιληφθούν αφηρημένα νοήματα, όπως ο σαρκασμός» ή το να μεταφράζουν τις εκφράσεις του προσώπου. Να είστε σαφείς και συγκεκριμένοι όταν δίνετε οδηγίες.
- Διαχειριστείτε την αλλαγή του προγράμματος. Βεβαιωθείτε ότι το παιδί με Asperger θα καταλάβει ότι κάποιες φορές οι προγραμματισμένες δραστηριότητες μπορεί να αλλάζουν, να ακυρώνονται ή να αναβάλλονται. Να έχετε εναλλακτικά σχέδια και να τα λέτε από πριν στο παιδί. Προετοιμάστε τον για μία αλλαγή, οποτεδήποτε είναι δυνατό. Μιλήστε του για τις συνελεύσεις, τις ασκήσεις πυρόσβεσης, τους προσκεκλημένους ομιλητές και τα δοκιμαστικά προγράμματα, τους καλεσμένους στο σπίτι, τις οικογενειακές δραστηριότητες. Οι επαναλαμβανόμενες αλλαγές, όπως οι διακοπές και η αρχή και το τέλος της σχολικής χρονιάς, μπορεί να προκαλούν άγχος.
- Δίνετε επιβεβαίωση. Επειδή τα παιδιά με σύνδρομο Asperger δε μπορούν να προβλέψουν επερχόμενα γεγονότα, συνήθως δεν είναι βέβαια για το τι να κάνουν. Δίνετε υποστήριξη και επιβεβαίωση συχνά, ώστε το παιδί να γνωρίζει ότι αυτός/αυτή κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση ή ότι εκτελεί το σωστό σχέδιο. Να κάνετε συχνούς ελέγχους, για να έχετε επίβλεψη της προόδου και του άγχους του παιδιού.
- Να είστε γενναιόδωροι με την επιβράβευση. Βρείτε ευκαιρίες στη διάρκεια της ημέρας για να πείτε στο παιδί τι έκανε σωστά. Επαινέστε τόσο τις επιτυχίες όσο και τις αξιόλογες προσπάθειες. Να είστε συγκεκριμένος στις λέξεις που χρησιμοποιείτε, ώστε να ξέρει γιατί τον επιβραβεύετε.
Βήμα 2: Εκπαιδευτικοί: Προσεγγίστε τους γονείς
Οι γονείς του μαθητή σας με το σύνδρομο Asperger, είναι η πρώτη και καλύτερη πηγή πληροφοριών που έχετε για το παιδί. Μπορούν να σας παρέχουν πληροφορίες για τη συμπεριφορά του παιδιού και τις καθημερινές του δραστηριότητες. Ιδανικά, η συνεργασία αυτή ξεκινάει με ραντεβού πριν την έναρξη της σχολικής χρονιάς. Ύστερα, είναι σημαντικό να καθιερώσετε κοινά συμφωνημένους τρόπους επικοινωνίας με την οικογένεια, κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς.
Βήμα 3: Προετοιμάστε τη τάξη
Όντας ενημερωμένοι, σχετικά με τις ιδιαίτερες ευαισθησίες και τα χαρακτηριστικά του μαθητή σας με σύνδρομο Asperger, θα έχετε τις πληροφορίες που χρειάζεστε για να οργανώσετε κατάλληλα την τάξη σας. Μπορείτε να εκμεταλλευτείτε τις φυσικές δυνατότητες της τάξης, για να την κάνετε πιο άνετη για τα παιδιά με σύνδρομο Asperger, χωρίς να θυσιάζετε τα σχέδια σας για όλη την τάξη.
Κατ’ αντιστοιχία και οι γονείς οργανώστε το χώρο του σπιτιού με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι άνετο και προσαρμοσμένο στις ανάγκες του παιδιού.
Βήμα 4: Εκπαιδεύστε τους συνομηλίκους και προωθήστε κοινωνικούς στόχους
Τα παιδιά με σύνδρομο Asperger έχουν κοινωνικές ελλείψεις, οι οποίες τα δυσκολεύουν να χτίσουν φιλίες. Ωστόσο, με τη σωστή βοήθεια, μπορούν να συσχετιστούν με τους συνομηλίκους τους και να καθιερώσουν αμφίδρομα ευχάριστες σχέσεις με διάρκεια.
Τα χαρακτηριστικά του συνδρόμου Asperger μπορούν να κάνουν τους συνομήλικους να εκλαμβάνουν ένα παιδί που έχει τη διαταραχή ως “παράξενο” ή “διαφορετικό”. Είναι πιο πιθανό για τα παιδιά με το σύνδρομο Asperger απ’ ότι για τους τυπικά αναπτυγμένους συμμαθητές τους, να είναι θύματα πειραγμάτων ή bullying, και συχνά δε μπορούν να κάνουν το διαχωρισμό ανάμεσα στις αλληλεπιδράσεις για παιχνίδι και στις κακεντρεχείς αλληλεπιδράσεις. Οι γονείς και δάσκαλοι του σχολείου θα πρέπει να έχει υπόψη ότι οι μαθητές με σύνδρομο Asperger είναι πιθανοί στόχοι και θα πρέπει να προσέχουν για σημάδια.
Η έρευνα δείχνει ότι οι τυπικά αναπτυγμένοι συνομήλικοι έχουν πιο θετική αντιμετώπιση, αυξημένη κατανόηση και μεγαλύτερη δεκτικότητα απέναντι στα παιδιά με σύνδρομο Asperger, όταν τους παρέχονται σαφείς, έγκυρες και πλήρεις πληροφορίες σε σχέση με τη διαταραχή. Έτσι, το να μιλάτε σε συνομήλικους για τα κοινά χαρακτηριστικά και τις συμπεριφορές των παιδιών με σύνδρομο Asperger, μπορεί να οδηγήσει σε πιο θετικές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στο μαθητή σας και τους συνομηλίκους του/της.
Πολλές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις προκύπτουν κατά τη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου σε περιβάλλοντα έξω από την τάξη, όπου οι μαθητές με σύνδρομο Asperger μπορεί να καταλήξουν απομονωμένοι. Πιθανά να θέλετε να φτιάξετε ένα ‘κύκλο φίλων’ ή μία εναλλασσόμενη ομάδα φίλων αποτελούμενη από υπεύθυνους συνομήλικες, για το παιδί με Asperger. Αυτοί δεν θα τον/την εγκαταλείψουν, θα λειτουργήσουν ως πρότυπο σωστής κοινωνικής συμπεριφοράς, και θα τον προστατέψουν από το πείραγμα ή το bullying. Η στρατηγική αυτή θα πρέπει, επίσης, να χρησιμοποιηθεί και εκτός σχολείου.
Βήμα 5: Διαχειριστείτε τις συμπεριφοριστικές δυσκολίες
Το σχολείο είναι ένα αγχωτικό περιβάλλον. Οι κοινές ακαδημαϊκές και κοινωνικές καταστάσεις μπορεί να προκαλέσουν έντονο άγχος στους μαθητές με σύνδρομο Asperger. Αυτοί οι αγχωτικοί παράγοντες μπορεί να περιλαμβάνουν: δυσκολία στην πρόβλεψη γεγονότων λόγω αλλαγών στο πρόγραμμα, συντονισμό με τις οδηγίες του δασκάλου και κατανόησή τους, αλληλεπίδραση με συνομήλικες, αναμονή κάποιας αλλαγής, και στοιχεία του περιβάλλοντος, όπως το φως της τάξης, οι ήχοι, ο θόρυβος, οι μυρωδιές κ.ά.
Τα ξεσπάσματα ή η κατάρρευση (όροι που συχνά χρησιμοποιούνται κατ’ εναλλαγή) συνήθως προκύπτουν σε τρία στάδια με διάφορες διάρκειες. Οι μαθητές με σύνδρομο Asperger σπάνια καταδεικνύουν (λεκτικά) ότι αγχώνονται. Ενώ μπορεί να μην ξέρουν πάντα πότε φτάνουν κοντά στο στάδιο της κρίσης, οι περισσότερες καταρρεύσεις δεν συμβαίνουν δίχως προειδοποίηση. Υπάρχει ένα μοτίβο συμπεριφοράς, το οποίο είναι κάποιες φορές διακριτικό, που υπονοεί ένα επερχόμενο, συμπεριφοριστικό ξέσπασμα. Η πρόληψη μέσω της χρήσης της κατάλληλης ακαδημαϊκής, περιβαλλοντικής, κοινωνικής και αισθητηριακής υποστήριξης, καθώς και η διαμόρφωση του περιβάλλοντος και των προσδοκιών, είναι οι πιο αποτελεσματικές μέθοδοι.
Μετάφραση του αρχικού υλικού από την Παναγιώτα Μακρή
Ψυχολόγος, MSc in Child Development
Στο Psychomotor Athens, στα Βριλήσσια, πραγματοποιείται πλήρης αξιολόγηση των δυσκολιών του κάθε παιδιού και κατόπιν δομείται εξατομικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης προσαρμοσμένο στις δυσκολίες και τις δυνατότητες του κάθε μαθητή.
