Η ΔΕΠ-Υ (Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητα) είναι ένα συχνό πρόβλημα που αναγνωρίζεται στη σχολική ηλικία και εκφράζεται με δυσκολίες στη μάθηση και στη συμπεριφορά. Τα κύρια χαρακτηριστικά της είναι η ελλειμματική προσοχή, η υπερκινητικότητα και η παρορμητικότητα. Δεν χρειάζεται το παιδί να εμφανίζει και τα τρία παραπάνω χαρακτηριστικά. Μπορεί να είναι μόνο υπερκινητικό ή απρόσεκτο. Παρακάτω αναλύονται οι τρεις παράγοντες.

Προσοχή είναι η ανώτερη εγκεφαλική λειτουργία που μας επιτρέπει ανά πάσα στιγμή να ξεχωρίζουμε και να διατηρούμε τη συνείδησή μας σε αυτό που μας ενδιαφέρει, μας αφορά ή μας ζητείται, απομονώνοντας τα υπόλοιπα ερεθίσματα του περιβάλλοντος. Το παιδί με δυσκολία στη συγκέντρωση προσοχής:

• Αποτυγχάνει να συγκεντρώνει την προσοχή του.
• Δυσκολεύεται να διατηρήσει την προσοχή του.
• Φαίνεται να μην ακούει.
• Δεν ακολουθεί μέχρι τέλους οδηγίες και αποτυγχάνει να ολοκληρώσει αυτό που του ζητείται.
• Δυσκολεύεται να οργανώσει δραστηριότητες.
• Αποφεύγει να εμπλακεί σε έργα που απαιτούν σταθερή και διαρκή πνευματική προσπάθεια (π.χ. μελέτη).
• Χάνει αντικείμενα που είναι απαραίτητα για εργασίες ή δραστηριότητες (π.χ. βιβλία, μολύβια κλπ.).
• Η προσοχή του διασπάται εύκολα από εξωτερικά ερεθίσματα.
• Ξεχνά καθημερινές δραστηριότητες.

Έλεγχος κίνησης είναι ο εγκεφαλικός μηχανισμός που μειώνει την κινητικότητα του ατόμου όταν πρέπει να εμπλακεί σε μία δραστηριότητα που δεν απαιτεί κίνηση (π.χ. διάβασμα, επιτραπέζιο παιχνίδι ). Το υπερκινητικό παιδί:

• Κινεί νευρικά τα χέρια και τα πόδια ή στριφογυρίζει στην καρέκλα του.
• Σηκώνεται από τη θέση του στην τάξη ή σε άλλες περιστάσεις που αναμένεται να παραμένει καθιστό.
• Τρέχει, σκαρφαλώνει, στριφογυρίζει με τρόπο που δεν αρμόζει στις περιστάσεις και σε χώρους που δεν προσφέρονται για ανάλογες δραστηριότητες.
• Δυσκολεύεται να παίζει ή να συμμετάσχει ήσυχα σε δραστηριότητες στον ελεύθερο χρόνο του.
• Βρίσκεται σε διαρκή κίνηση.

Έλεγχος παρόρμησης είναι η ανώτερη εγκεφαλική λειτουργία που επιτρέπει στο άτομο να ελέγχει όλες τις παραμέτρους μιας κατάστασης και να επιλέξει σωστά το σχέδιο που θα εκτελέσει. Το παρορμητικό παιδί:

• Μιλά πολύ και ακατάπαυστα.
• Απαντά απερίσκεπτα πριν ολοκληρωθεί η ερώτηση.
• Δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του.
• Διακόπτει συζητήσεις άλλων.

Τα παραπάνω συμπτώματα δεν εμφανίζονται πάντα στον ίδιο βαθμό. Είναι πιο εμφανή σε δραστηριότητες που το παιδί  υποχρεούται να φέρει εις πέρας, ενώ δεν είναι ορατά σε δραστηριότητες που είναι επιλεγμένες από το ίδιο.

Σύνοδες δυσκολίες των παιδιών με ΔΕΠ-Υ.

Το παιδί με ΔΕΠ-Υ μπορεί να αντιμετωπίσει δευτερογενείς δυσκολίες εάν δεν διαγνωστεί εγκαίρως και δεν εφαρμοστεί πρόγραμμα παρέμβασης. Οι μεγαλύτερες δυσκολίες είναι:

• Ειδικές μαθησιακές διαταραχές (π.χ. δυσλεξία).
• Διαταραχή του συντονισμού των κινήσεων. Το παιδί έχει εικόνα αδέξιου παιδιού.
• Διαταραχή λόγου και ομιλίας. Το παιδί δυσκολεύεται στην κατανόηση, στην αφήγηση και στον γραπτό λόγο.
• Υψηλά επίπεδα άγχους.
• Δευτερογενή ψυχολογικά προβλήματα λόγω της συνεχούς απόρριψης που βιώνει από το περιβάλλον του.
• Συχνές εμμονές και ψυχαναγκασμοί.
• Υψηλό επίπεδο κατάθλιψης μετά την ηλικία των 8 ετών.
• Διαταραχές διαγωγής και παραπτωματικές συμπεριφορές.

Απαραίτητα στοιχεία για τη διαφοροδιάγνωση

• Τα συμπτώματα παραμένουν για τουλάχιστον 6 μήνες και εμφανίζονται σε δύο διαφορετικούς χώρους τουλάχιστον.
• Υπάρχει σημαντική έκπτωση στην κοινωνική ή σχολική λειτουργία.
• Έχει γίνει διαφοροδιάγνωση από Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή, ψύχωση ή εναντιωματική διαταραχή.

Αντιμετώπιση

Η εργοθεραπευτική προσέγγιση αποσκοπεί στα βαθύτερα αίτια του συμπτώματος και όχι στο σύμπτωμα, στην ανεξάρτητη λειτουργία ποιότητας ζωής και τη διαχείριση του χώρου και του χρόνου. Ο εργοθεραπευτής παρέχει στον εγκέφαλο ερεθίσματα που ενισχύουν τον μηχανισμό λειτουργίας του βελτιώνοντας την ικανότητα μάθησης, ενώ η παρέμβαση εστιάζει στη βελτίωση μηχανισμών συγκέντρωσης, σχεδιαστικών και εκτελεστικών μοντέλων (βελτίωση σχεδιασμού και πράξης) και την αύξηση της αυτοπεποίθησης. Άλλες ειδικότητες που εμπλέκονται στην παρέμβαση είναι οι λογοθεραπευτές και οι ψυχολόγοι, που αναλαμβάνουν το ψυχοπαιδαγωγικό πρόγραμμα παρέμβασης καθώς και τη συμβουλευτική γονέων.

Πρόγνωση

Η πρόγνωση εξαρτάται από τρεις κύριους παράγοντες:

• Την ηλικία έναρξης της παρέμβασης από τους ειδικούς.
• Την παρέμβαση του περιβάλλοντος (οικογένεια, σχολείο).
• Την ύπαρξη δευτερογενών δυσκολιών.

Γράφει η Ελένη Κοσμοπούλου, Παιδιατρική Εργοθεραπεύτρια SI

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Γιατί το παιδί μου είναι τόσο υπερδιεγερμένο; Για να είναι οι φετινές Γιορτές πραγματικά… Καλές! Tί είναι οι μαθησιακές δυσκολίες, γιατί και πότε εμφανίζονται