Η συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί να βοηθήσει ιδιαιτέρως τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες και Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητα. Παράλληλα όμως, συγκεκριμένες μορφές μαθησιακών δυσκολιών και ΔΕΠ-Υ δυσκολεύουν πολλά παιδιά να αναπτύξουν αυτές τις δεξιότητες. Τι είναι όμως η Συναισθηματική Νοημοσύνη;

Συναισθηματική νοημοσύνη είναι η ικανότητα να είμαι έξυπνος σχετικά με τα συναισθήματά μου αλλά και τα συναισθήματα των άλλων. Περιλαμβάνει την ικανότητα να μπορώ να παρατηρώ, να καταλαβαίνω και να αντιδρώ στην εκάστοτε συναισθηματική κατάσταση με έναν ορθό και αποτελεσματικό τρόπο. Η συναισθηματική νοημοσύνη σύμφωνα με τον Daniel Goleman, περιλαμβάνει πέντε βασικά μέρη:

• Επίγνωση των συναισθημάτων μου: Το άτομο αναγνωρίζει τα συναισθήματά του και αντιλαμβάνεται πως η δική του διάθεση επηρεάζει τους άλλους.
• Ρύθμιση της συναισθηματικής αντίδρασης: Το άτομο μπορεί να ελέγξει τις συναισθηματικές του αντιδράσεις. Σκέφτεται τις συνέπειες των πράξεων του πριν λειτουργήσει παρορμητικά.
• Κίνητρο: Μπορεί να ολοκληρώσει στόχους που έχουν τεθεί παρά την ύπαρξη αρνητικών ή ενοχλητικών συναισθημάτων.
• Ενσυναίσθηση: Μπορεί να κατανοήσει πως νιώθουν άλλα άτομα.
• Κοινωνικές δεξιότητες: Μπορεί να διαχειριστεί κοινωνικές σχέσεις. Γνωρίζει ποιου είδους συμπεριφορά είναι αποτελεσματική ώστε να συναναστραφεί άλλους.

Γιατί η συναισθηματική Νοημοσύνη είναι σημαντική σε παιδιά με Μαθησιακές δυσκολίες και ΔΕΠ-Υ

Ας αναλογιστούμε τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει κάθε μέρα ένα παιδί. Πράγματα που για τους συνομήλικους του μπορεί να είναι εύκολα για το ίδιο  να είναι δύσκολα. Μπορεί να μελετά σκληρά, αλλά οι βαθμοί να μην είναι αντίστοιχοι. Μπορεί να ντρέπεται για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει και να διστάζει να ζητήσει βοήθεια.

Ένα από τα βασικά στοιχεία της Συναισθηματικής Νοημοσύνης είναι το πώς επιλέγουμε να αντιδράσουμε στις διάφορες προκλήσεις της καθημερινότητας. Για ένα παιδί με μαθησιακές δυσκολίες ή ΔΕΠ-Υ, η συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί να το βοηθήσει να βρει το δρόμο του ξεπερνώντας εμπόδια και οδηγώντας το στην επιτυχία. Το βοηθά να υπολογίσει την εκάστοτε κατάσταση, να αξιολογήσει τις δυνατότητές του και να βρει λύσεις ώστε να ξεπεράσει την όποια δυσκολία.

Τα πέντε συστατικά της συναισθηματικής νοημοσύνης, που αναφέρθηκαν προηγουμένως, βοηθούν το παιδί να πετύχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Να πως μπορούν να συμβάλουν όταν δυσκολεύεται στην καθημερινή μελέτη:

• Καταλαβαίνει ότι αρχίζει να εκνευρίζεται.
• Καταλαβαίνει τι συνέπειες θα έχει η αντίδρασή του, πχ το να αρχίσει να φωνάζει ή να πετάξει τα βιβλία του.
• Σκέφτεται και βρίσκει μια καλύτερη αντίδραση- κατανοεί και εξηγεί πως νιώθει.
• Προσπαθεί ξανά, παρά τον εκνευρισμό του, καθώς κατανοεί τα οφέλη που θα αποκομίσει μακροπρόθεσμα.
• Ζητά βοήθεια.
• Ενδεχομένως ο γονιός να πιέσει το παιδί ,αλλά σε αυτό το στάδιο το ίδιο είναι σε θέση να αντιληφθεί ότι αυτό γίνεται από ενδιαφέρον και ότι θέλετε να το οδηγήσετε στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
• Αναγνωρίζει και ζητά να ακολουθήσει ένα πιο αργό ρυθμό και να ολοκληρώσει πια μόνο του τη δραστηριότητα.
• Την επόμενη μέρα, ζητά από τον εκπαιδευτικό να του εξηγήσει και πάλι όσα δεν κατανόησε.

Αντιθέτως ένα παιδί χωρίς συναισθηματική νοημοσύνη θα αντιδρούσε διαφορετικά.

• Θα πετούσε τα πράγματα του ή κάτι αντίστοιχο αμέσως μόλις άρχιζε να δυσκολεύεται σε κάτι.
• Θα φώναζε στους γονείς όταν θα πρόσφεραν βοήθεια, σκεπτόμενο ότι απλά θέλετε να το πιέσετε και να το ενοχλήσετε.
• Εγκαταλείπει την προσπάθεια και δεν ξαναδοκιμάζει αφού θεωρεί πως είναι μάταιο.
• Την επόμενη μέρα στην τάξη, όταν ο δάσκαλος ζητήσει τις εργασίες , λέει ότι δεν την έκανε, χρησιμοποιώντας κάποια δικαιολογία. Φυσικά δεν ζητά βοήθεια ούτε από τον εκπαιδευτικό.

Τι μπορούν όμως να κάνουν οι γονείς ώστε να βοηθήσουν το παιδί να αναπτύξει συναισθηματική νοημοσύνη;

Παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες και ΔΕΠ-Υ συχνά έχουν δυσκολίες στην καθημερινότητά τους και δυσκολεύονται στην διαχείριση των συναισθημάτων που βιώνουν, κυρίως των αρνητικών. Οι γονείς από μέρους τους, και παράλληλα με όποια άλλη παρέμβαση πραγματοποιεί το παιδί μπορούν να βοηθήσουν ως εξής:

• Μιλήστε για όσα το δυσκολεύουν: Ρωτήστε το παιδί πως νιώθει όταν δείτε ότι δυσκολεύεται με μία εργασία. Ονοματίστε το συναίσθημα: λυπημένος, θυμωμένος, αναστατωμένος κλπ. Έπειτα ρωτήστε γιατί νιώθει αυτό που νιώθει.
• Εξασκήστε διάφορες στρατηγικές: Σκεφτείτε πολλούς διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να έχει αντιδράσει και να έχει διαφορετικό αποτέλεσμα. Ο έλεγχος των συναισθημάτων με σκοπό την εύρεση λύσεων είναι σημαντικό κομμάτι της συναισθηματικής νοημοσύνης.
• Βοηθήστε άλλους:  Μαζί με το παιδί λάβετε μέρος σε δράσεις βοήθειας άλλων που το έχουν ανάγκη, ώστε το παιδί να αναπτύξει ενσυναίσθηση.

Η συναισθηματική νοημοσύνη συνδέεται με πολλές άλλες δεξιότητες. Ενδυναμώστε το παιδί σας ενισχύοντας την αυτοεκτίμηση του και τις κοινωνικές του δεξιότητες. Παράλληλα, σημαντικό είναι σε αυτή σας την προσπάθεια να αναπτύξετε κι εσείς από μέρους σας την δική σας συναισθηματική νοημοσύνη. Με αυτό τον τρόπο θα αποτελέσετε πρότυπο για το παιδί και κίνητρο να λειτουργήσει αναλόγως.

Παναγιώτα Μακρή
Ψυχολόγος, MSc in Child Development

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η αξία της Συναισθηματικής Νοημοσύνης στα παιδιά Συναισθηματική νοημοσύνη: Τι είναι και γιατί τη χρειαζόμαστε Γιατί το παιδί μου είναι τόσο υπερδιεγερμένο;