Οι γονείς μπορούν πραγματικά να μάθουν πώς να μιλούν σε έναν δύσκολο έφηβο και να μειώνουν «τις μάχες» ή την απογοήτευση και να βελτιώνουν την επικοινωνία. Παρακάτω παρουσιάζονται αποτελεσματικές απαντήσεις σε λεκτική χειραγώγηση ή κατηγορίες από το έφηβο παιδί σας. Οι σωστές λέξεις στο σωστό τόνο μπορούν να σας βοηθήσουν να ανακτήσετε το ρόλο σας και να προάγετε ωριμότητα.

1. Προσδιορίστε τι πάει στραβά

Ως ενήλικες, γνωρίζουμε για τη διαχείριση των συναισθημάτων, αλλά ο έφηβος δεν έχει ιδέα και είναι πολύ νέος για να εκφράσει τι πραγματικά εννοεί ή χρειάζεται ούτως ή άλλως – και το ξέρουν.  Το να μιλά μαζί μας τους κάνει ανήσυχους και ανασφαλείς, και μπορεί να δυσανασχετήσουν με την εξουσία μας.

Αυτές είναι τυπικές τεχνικές επιχειρημάτων που χρησιμοποιούν οι έφηβοι.  Μάθετε να τους εντοπίζετε τη στιγμή που θα εμφανιστούν και σχεδιάστε εκ των προτέρων πώς θα απαντήσετε.

• Δικαιολογίες– Δεν φταίω εγώ και δεν πρέπει να μπλέξω.
• Ψέματα– Κρατούν μυστικά, προσποιούνται μια στάση για να αποφύγουν τη συζήτηση ή να κρύψουν κάτι.
• Υπερβολή– Αναφορά σε παρελθοντικά γεγονότα ή εκφράζουν ακραίες προσβολές ή τραύματα για μικρά πράγματα.
• «Καταστροφολογία»– Υποθέτουν το χειρότερο και ότι θα ισχύει για πάντα.
• Δικαιώματα– Είμαι μοναδικός, ανώτερος, αυτό που λέτε δεν ισχύει για μένα, παίρνω τα πράγματα με τον τρόπο μου.
• Εχθρότητα– Προσβολές και λεκτική κακοποίηση.
• Υπερβολική αυτοπεποίθηση– Είμαι εξαιρετικός, ξέρω ήδη, δεν ξέρετε για ποιο πράγμα μιλάτε.
• Αυτολύπηση– Είμαι «χάλια» και κανείς δεν νοιάζεται.
• Ελαχιστοποίηση– Έμφαση στις ανάγκες και τα συναισθήματα των άλλων, άρνηση ότι οι πράξεις τους έχουν συνέπειες.
• Ασάφεια– Μαντέψτε τι σκέφτομαι / αισθάνομαι. Αν κάνετε λάθος σημαίνει ότι (δεν με αγαπάτε, δεν με νοιάζει, είστε χαζοί).
• Σιωπηλή μεταχείριση– Σκοπεύω να σας τρελάνω αγνοώντας σας –ή– δεν μπορώ να το χειριστώ αυτό και θέλω να εξαφανιστώ.
• Κρατήστε το σκορ– Κερδίζω και αυτό σημαίνει ότι κάνω αυτό που θέλω (και είστε κατώτεροι).
• Δικαιοσύνη– Είμαι ενήλικας και έχω δικαιώματα και μπορώ να πάρω τις δικές μου αποφάσεις.
• Κανακέψτε με– Επαινέστε με, κολακέψτε με, συμφωνήστε μαζί μου αλλιώς θα σας κάνω να το μετανιώσετε
• Λέω ξανά τα ίδια– Επανειλημμένα θέτουν ένα ευαίσθητο ζήτημα για να σας αναστατώσουν, γκρινιάζουν για τα πράγματα που έχουν επιλυθεί εδώ και πολύ καιρό.

2. Προετοιμαστείτε συναισθηματικά

Για να μιλήσετε σε έναν δύσκολο έφηβο, βγάλτε διανοητικά το καπέλο του γονέα και γίνετε ένας ουδέτερος παρατηρητής χωρίς συναισθήματα ή προκαταλήψεις από κακές αναμνήσεις. Αυτό είναι απολύτως κρίσιμο, επειδή πρέπει να είστε σε θέση να αφαιρέσετε οποιονδήποτε αρνητικό τόνο από τη φωνή σας. Το παιδί σας αντιδρά στον τόνο της φωνής περισσότερο από ό, τι λέγεται.  Τα συναισθήματά σας είναι σίγουρα σημαντικά, αλλά είναι καλύτερα να είστε πολύ προσεκτικοί για να τα εκφράσετε.

• Εξασκηθείτε στην αποσιώπηση των σκέψεων σας, των πεποιθήσεων και των συναισθημάτων σας.
• Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι είστε ένας καλός, ικανός γονέας, εμπιστευτείτε τον εαυτό σας και τις καλές σας προθέσεις.
• Δείτε τα δυνατά σημεία, δώστε προσοχή στο τι είναι υπέροχο στο παιδί σας
• Αποφύγετε να δικαιολογήσετε ή να εξηγήσετε τον εαυτό σας. Ο έφηβος  μπορεί να ακούσει κάτι και να το χρησιμοποιήσει εναντίον σας.
• Αναδιαμορφώστε – Παρουσιάστε μια διαφορετική άποψη των γεγονότων ή τονίστε λεπτομέρειες που δείχνουν ότι τα «γεγονότα» δεν είναι αυτό που φαίνονται.

Έφηβος: «Αν δεν τα πάω καλά στους βαθμούς, θα με τιμωρήσεις στέλνοντάς με σε ηλίθια θερινά μαθήματα γιατί το μόνο που σε νοιάζει είναι οι βαθμοί».

Γονέας: «Πέρυσι είχες τις ίδιες ανησυχίες στο τέλος της χρονιάς, και τότε σε είδα να συγκεντρώνεσαι και να περνάς την τάξη με πολύ καλή βαθμολογία και να είσαι πραγματικά υπερήφανος για τον εαυτό σου.  Νομίζω ότι θα το ξανακάνεις».

• Παράφραση – Πείτε το ίδιο πράγμα που ακούσατε χρησιμοποιώντας διαφορετικές λέξεις.  Αυτό βοηθά το παιδί σας να γνωρίζει αν είπε αυτό που πραγματικά εννοούσε και του δίνει την επιλογή να διευκρινίσει και να παράσχει λεπτομέρειες.

Έφηβος: «Ποτέ δεν σε νοιάζει τι σκέφτομαι και συνεχίζεις να προσπαθείς να με ελέγξεις και σε μισώ!»

Γονέας: «Ακούγεται σαν να μου λες ότι απλά θέλεις να πάρεις περισσότερες από τις δικές σου αποφάσεις. Είναι αλήθεια αυτό;»

• Χρησιμοποιήστε δηλώσεις χρησιμοποιώντας το «Εγώ» – Αποφύγετε το «εσύ» επειδή το παιδί σας μπορεί να το ερμηνεύσει ως κατηγορία ή προσβολή ανεξάρτητα από την πρόθεσή σας.  Η επίγνωση των συναισθημάτων σας ή η δήλωση των παρατηρήσεών σας δεν επιβάλλει την άποψή σας και είναι δύσκολο να αντικρουστεί.

Έφηβος: «Είπες ότι θα με βοηθήσεις, αλλά το μόνο που θέλεις είναι να με δεις να αποτυγχάνω. Θα μπορούσες να νοιάζεσαι περισσότερο για μένα και ακόμα και οι φίλοι μου νομίζουν ότι είσαι κακός γονιός».

Γονέας: «Σίγουρα με νοιάζει. Σου εξήγησα όσο καλύτερα  μπορούσα γιατί δεν μπορώ να αντέξω οικονομικά αυτή τη στιγμή.  Είμαι απογοητευμένος και εγώ από αυτή την κατάσταση».

• Επικυρώστε τα συναισθήματα και εξερευνήστε την αιτία

Έφηβος: «Δεν με άκουσες όταν σου είπα ότι ο δάσκαλός μου με πείραζε».

Γονέας: «Ίσως να παρεξήγησα ή να μην πίστευα ότι σου φερόταν διαφορετικά από τους συμμαθητές σου.  Ακούω τώρα. μπορείτε να μου δώσετε περισσότερες λεπτομέρειες;»

• Ελέγξτε τα γεγονότα

Έφηβος: «Οι φίλοι μου με μισούν και δεν με νοιάζουν πια».

Γονέας: «Τι συνέβη;»

Έφηβος: «Όλοι πήγαν σε μια ταινία και δεν προσκλήθηκα, και είπαν σε όλους τους άλλους πόσο ωραία πέρασαν».

Γονέας: «Δεν ήταν η μέρα που έχασες τον φορτιστή του τηλεφώνου σου;  Θα μπορούσαν να έχουν προσπαθήσει να επικοινωνήσουν μαζί σου, αλλά το τηλέφωνό σου ήταν κλειστό και ποτέ δεν πήρες το μήνυμα;»

• Σκεφτείτε τη «μεγαλύτερη εικόνα»

Έφηβος: «Το σχολείο είναι χάλια.  Δεν με βοήθησε ποτέ και πάντα υπάρχει κάποιος αχώνευτος και ξέρω ήδη αυτά που πρέπει να ξέρω ούτως ή άλλως».

Γονέας: «Εντάξει, το σχολείο δεν δουλεύει για σένα. Έχεις κανονίσει τι θα κάνεις αν τα παρατήσεις; Κάποια δουλειά ή μια σχολή για μια νέα δεξιότητα ή επάγγελμα;  Μεγαλώνεις και θα είσαι μόνος σου κάποια μέρα και θα χρειάζεσαι τα δικά σου χρήματα».

• Αποκλιμάκωση μιας «θερμής» στιγμή χωρίς να ρίξουμε το φταίξιμο ή να δεχτούμε την ευθύνη. Μπορείτε να ζητήσετε συγγνώμη ή να αλλάξετε το θέμα ή να τερματίσετε την επικοινωνία.

Έφηβος: «Σταμάτα να μου φέρεσαι σαν να είσαι ψυχολόγος!»

Γονέας: «Λυπάμαι που αισθάνεται έτσι.  Δεν είμαι ψυχολόγος, αλλά ένας γονιός που προσπαθεί να επικοινωνήσει με το γιο/κόρη του όσο καλύτερα μπορεί.   Πρέπει να ελέγξω τα μηνύματά μου για να το συζητήσουμε αργότερα.  Φτιάξε κάτι να φας/να πιείς και θα επιστρέψουμε σε αυτό αργότερα».

Άλλοι τρόποι αποκλιμάκωσης:

• Κάντε ένα διάλειμμα, ώστε εσείς και ο δύσκολος έφηβος σας να ηρεμήσετε και να συγκεντρώσετε τις σκέψεις σας.
• Συνομιλήστε μέσω μηνυμάτων, ακόμη και στο ίδιο σπίτι, ακόμη και στο ίδιο δωμάτιο.  Όχι λόγια, μόνο μηνύματα.   Αυτό λειτουργεί εκπληκτικά καλά.
• Μιλήστε με τον έφηβο σας πίσω από μια πόρτα, δεν χρειάζεται να κοιτάζετε ο ένας τον άλλον και ίσως ο έφηβος να αισθάνεται πιο ασφαλής σε ένα άλλο δωμάτιο.

3. Δώστε προσοχή σε αυτό που βελτιώνει ή καταστρέφει μια συζήτηση.

Φανταστείτε τον εαυτό σας ως εκπαιδευτή άγριων ζώων που προσπαθεί να διδάξει ένα μη συνεργάσιμο πλάσμα να εκτελέσει μια εργασία. Δοκιμάζετε διάφορες τεχνικές και περιμένετε από το ζώο να αντισταθεί.  Συνεχίζετε να προσπαθείτε μέχρι να μειωθεί η αντίσταση και στη συνέχεια αρχίζετε να υποστηρίζετε με θετικά σχόλια.  Μερικές από τις παρακάτω τεχνικές θα λειτουργήσουν, ενώ μερικές θα αποτύχουν θεαματικά.

Αφήστε τον  έφηβο να παραπονιέται για λίγο. Οι έφηβοι συχνά «ξερνούν» συναισθήματα ανεξαρτήτως από το πώς ακούγονται ή αν βγάζουν νόημα και οι γονείς δεν χρειάζεται να ανταποκριθούν.

Ρωτήστε γιατί και πώς. Εξερευνήστε την υποκείμενη αιτία χρησιμοποιώντας απλές ερωτήσεις που δεν μπορούν να απαντηθούν με ναι ή όχι για να τους βοηθήσετε να εντοπίσουν και να εκφράσουν τι εννοούν και χρειάζονται.

Ανακατευθύνετε.  Αλλάξτε το θέμα ή έχετε μια προκαθορισμένη λίστα ενεργειών για τον τερματισμό ενός σκληρού διαλόγου.

Καθρεφτίστε τις χειριστικές και προκλητικές συμπεριφορές:

«Συνειδητά αγνοήστε» (δώστε προσοχή, αλλά διανοητικά ή σωματικά αποσυρθείτε)  – Προσποιηθείτε ότι δεν προσέξατε ότι κατέφυγε σε κατηγορίες, απαιτήσεις κλπ.

Αλλάξτε το θέμα – ρωτήστε τι θέλουν από το super market, ρωτήστε αν θυμούνται μια επερχόμενη εκδήλωση

Αποδράστε- Πείτε ότι ξεχάσατε να καλέσετε κάποιον που άφησε ένα σημαντικό φωνητικό μήνυμα.

Αρνηθείτε ψευδείς κατηγορίες εναντίον σας χωρίς να εξηγήσετε, απλά πείτε τα γεγονότα.  «Δεν είπα αυτό;» – «Δεν σε κατηγορώ…».

Ζητήστε συγγνώμη αμέσως όταν έχετε άδικο.  «Έχεις δίκιο.  Αυτό δεν ήταν σωστό και ζητώ συγγνώμη», τίποτα περισσότερο.  Μπορεί να αισθάνεστε ενοχές και να θέλετε να ζητήσετε συγγνώμη πολλές φορές, οπότε σκεφτείτε: «Ζήτησα συγγνώμη και ήταν το σωστό.  Δεν το ξανάκανα και δεν θα απολογηθώ ξανά.»

Ορίστε απλά όρια όπως για ένα μικρότερο παιδί.  «Μπορείς να θυμώσεις και να κλείνεσαι στο δωμάτιό σου, αλλά δεν μπορείς να χτυπάς την πόρτα». Θυμηθείτε ότι ο θυμός είναι φυσιολογικός, αλλά η βλάβη δεν είναι αποδεκτή. Τα ουρλιαχτά είναι φυσιολογικά, αλλά οι άσχημες προσβλητικές λέξεις δεν είναι αποδεκτές. Η κατάθλιψη και η θλίψη είναι φυσιολογικές, αλλά η απομόνωση είναι επικίνδυνη.

Μην επιχειρηματολογείτε ή νουθετείτε: Η σύγκρουση δεν είναι διδακτική στιγμή. Ο έφηβος  δεν μπορεί να σκεφτεί λογικά όταν κατακλύζεται από συναισθήματα.  Η προσπάθεια να διδάξετε κάτι μπορεί να φαίνεται πατροναριστική και αδιάφορη για τις ανησυχίες τους.

Έκκληση σε έναν υψηλότερο εαυτό: Κατά τη διάρκεια μιας σύγκρουσης ή ενός καβγά, ακούστε προσεκτικά για κάτι που λέει το παιδί σας (χωρίς να προκαλεί) που αντικατοπτρίζει καλές αξίες και χαρακτήρα, ακόμη και το παραμικρό.

Ενσωματώστε τις δεδηλωμένες καλές αξίες του σε όλες τις συζητήσεις σας.

Γράφει η Παναγιώτα Μακρή
Ψυχολόγος, MSc in Child Development

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Μένοντας συνδεδεμένος με το έφηβο παιδί σας Θετική ανατροφή ενός εφήβου Πώς να διαχειριστείτε το ζήτημα του πολέμου με το παιδί σας