Τι είναι οι υπερπροστατευτικοί γονείς;

Οι υπερπροστατευτικοί γονείς παρουσιάζουν συμπεριφορά φύλαξης που είναι υπερβολική λαμβάνοντας υπόψη το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού και το πραγματικό επίπεδο κινδύνου στο περιβάλλον τους. Η υπερπροστατευτική εστίαση των γονέων είναι να κρατήσουν τα παιδιά τους ασφαλή, όχι μόνο σωματικά αλλά και συναισθηματικά. Αυτοί οι γονείς έχουν εμμονή με τη σωματική ασφάλεια των παιδιών τους, παρόλο που συνήθως ζουν σε ένα σχετικά ασφαλές περιβάλλον. Τα επίπεδα προστασίας υπερβαίνουν το πολύ χαμηλότερο επίπεδο πραγματικού κινδύνου. Επίσης τους απασχολεί η διατήρηση της συναισθηματικής ευεξίας των παιδιών τους, βοηθώντας στην  απομάκρυνση όλων των εμποδίων αλλά  και μετριάζουν δυσκολίες της καθημερινής ζωής.

Γιατί οι γονείς είναι υπερπροστατευτικοί;

Μερικοί γονείς είναι υπερπροστατευτικοί επειδή θέλουν να κάνουν ό, τι μπορούν για να προστατεύσουν τα παιδιά τους από βλάβες και να τα βοηθήσουν να πετύχουν στη ζωή. Αυτή η εντατική γονεϊκή προσέγγιση επιλέγεται συχνά από τους γονείς σε μια στοργική αλλά άστοχη προσπάθεια να βελτιώσουν τη ζωή του παιδιού τους.

Οι γονείς είναι ενστικτωδώς προστατευτικοί. Οι γονείς αγαπούν και νοιάζονται για τα παιδιά τους και θέλουν να τα μεγαλώσουν για να είναι υγιή, ευτυχισμένα και επιτυχημένα. Θέλουν να προστατεύσουν την ευημερία των παιδιών τους αποτρέποντας ασθένειες, οδυνηρά συναισθήματα και αποτυχία. Αλλά όταν μια μαμά ή ένας μπαμπάς βοηθά λίγο παραπάνω, παρεμβαίνει για να σώσει την ημέρα κάθε φορά που κάτι πάει ελαφρώς στραβά ή προστατεύει το παιδί από όλες τις αρνητικότητες του κόσμου, γίνονται υπερπροστατευτικοί γονείς.

Ποιες είναι οι αιτίες της υπερπροστατευτικής γονικής μέριμνας;

1. ΓΟΝΙΚΟ ΑΓΧΟΣ

Οι υπερπροστατευτικοί γονείς είναι συχνά ανήσυχοι γονείς που είναι απασχολημένοι με κινδύνους. Οι γονείς που πάσχουν από άγχος ή διαταραχή πανικού είναι επιρρεπείς στο να παρουσιάζουν συμπεριφορά υπερπροστασίας.

2. ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΗ ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΕΙΔΗΣΕΟΓΡΑΦΙΑ

Η υπερπροστασία υπάρχει σε κάθε γενιά. Ωστόσο, υπάρχει μια τάση προς την εντατική γονική μέριμνα τα τελευταία χρόνια. Συγκεκριμένα, οι Millennials είναι διαβόητοι για το ότι έχουν υπερπροστατευτική μαμά ή μαμά-μπαμπά ελικόπτερο.

Ζούμε σε μια εποχή όπου βομβαρδιζόμαστε συνεχώς από πληροφορίες. Η επικράτηση της χρήσης του διαδικτύου και των έξυπνων τηλεφώνων σημαίνει ότι τα μέσα ενημέρωσης πρέπει να χρησιμοποιούν δημιουργικούς τρόπους για να ανταγωνίζονται για την προσοχή μας. Συγκλονιστικές ειδήσεις αναλαμβάνουν αυτό το ρόλο. Τα μέσα ενημέρωσης υπερβάλοντας και υπερπροβάλοντας οδηγούν τους γονείς να πιστεύουν ότι ο κόσμος γύρω τους είναι πολύ πιο επικίνδυνος από ό, τι είναι στην πραγματικότητα. Επομένως, παρόλο που η κοινωνία μας είναι συνολικά ασφαλέστερη από οποιαδήποτε προηγούμενη γενιά στην ιστορία, δεν αισθανόμαστε  έτσι.

3. ΑΝΤΙΛΗΠΤΗ ΕΥΠΑΘΕΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΏΝ

Οι γονείς παιδιών με χρόνιες παθήσεις ή σωματικές αναπηρίες συχνά εμφανίζουν υπερπροστατευτική και ελεγκτική συμπεριφορά. Αυτοί οι γονείς, ειδικά οι μητέρες, πιστεύουν ότι τα παιδιά τους είναι πιο ευάλωτα ή ευαίσθητα και χρειάζονται περισσότερη προστασία.

Είναι καλό να είμαστε υπερπροστατευτικοί;

Η ύπαρξη προστατευτικών γονέων είναι καλή για την επιβίωση των βρεφών. Είναι επίσης ευεργετικό εάν η εμπειρία διαβίωσης περιέχει υψηλούς κινδύνους. Αλλά σε ενα συνηθισμένο σπίτι χωρίς σοβαρές συνθήκες ανησυχίας, η εστίαση αποκλειστικά στην προστασία του παιδιού,  χωρίς ευελιξία απειλεί την ανάπτυξη των παιδιών. Η έρευνα δείχνει ότι όταν οι γονείς προστατεύουν τα παιδιά τους από μια ακραία κοινότητα, όπως αστικά περιβάλλοντα όπου η βία που σχετίζεται με τα όπλα, οι συμμορίες και τα ναρκωτικά είναι κοινά, η οικογενειακή λειτουργία είναι καλύτερη.

Οι εγκέφαλοι των γονέων είναι καλωδιωμένοι για να προστατεύσουν τους απογόνους τους. Αλλά όταν φτάσει στα άκρα και το επίπεδο των κινδύνων δεν ταιριάζει με την έκταση της προστασίας, η υπερπροστασία θα κάνει περισσότερο κακό παρά καλό.

Ποια είναι τα σημάδια των υπερπροστατευτικών γονέων;

Η υπερπροστατευτική γονική μέριμνα μπορεί να λάβει πολλές μορφές. Εδώ είναι μερικά παραδείγματα υπερπροστατευτικών γονέων.

ΣΩΖΟΥΝ ΤΗΝ ΗΜΈΡΑ… ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ

Φυσικά, κανείς δεν θέλει να δει τα παιδιά του να αποτυγχάνουν. Αλλά οι υπερπροστατευτικοί γονείς δεν αντέχουν να αφήσουν τα παιδιά τους να βιώσουν οποιαδήποτε αποτυχία ή απογοήτευση. Μπαίνουν για να σώσουν την ημέρα κάθε φορά που τα παιδιά τους αντιμετωπίζουν την παραμικρή πρόκληση.

• Καθαρίζουν το ακατάστατο δωμάτιο του παιδιού τους και μαζεύουν την ακαταστασία που δημιουργούν.
• Φτιάχνουν την τσάντα του παιδιού τους κάθε βράδυ για να βεβαιωθούν ότι δεν θα ξεχάσουν τίποτα.
• Κάνουν τις εργασίες του παιδιού τους για να διασφαλίσουν ότι θα πάρουν Α.
• Επεμβαίνουν και σώζουν το παιδί τους από έναν κακό βαθμό ή τραυματισμένο εγώ.
• Θα έκαναν τα πάντα για να κρατήσουν μακριά το παιδί τους από την αποτυχία, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει παραβίαση των κανόνων (ή των νόμων).

ΜΙΚΡΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

Οι υπερπροστατευτικοί γονείς αγωνιούν για κάθε κίνηση των παιδιών τους. Έτσι ελέγχουν τις ενέργειες και το περιβάλλον των παιδιών τους. Παραδείγματα υπερπροστατευτικής μικροδιαχείρισης περιλαμβάνουν:

• Αποφασίζουν ποιες εξωσχολικές δραστηριότητες θα αναλάβει το παιδί τους γιατί ξέρουν καλύτερα.
• Δεν επιτρέπουν στο παιδί τους να παρεκκλίνει και να επιδιώκει ενδιαφέροντα που θεωρούν επικίνδυνα.
• Λαμβάνουν όλες τις αποφάσεις για τα παιδιά χωρίς να τους επιτρέπουν να σκεφτούν τα ίδια τις επιλογές.
• Σπάνια λαμβάνουν υπόψη την οπτική ή τις προτιμήσεις του παιδιού.
• Αφήνουν μόνο το παιδί τους να κάνει παρέα με τους «σωστούς» φίλους.

ΥΠΕΡΕΥΑΙΣΘΗΤΟΙ ΚΑΙ ΑΝΤΙΔΡΑΣΤΙΚΟΙ

Οι υπερπροστατευτικοί γονείς είναι υπερευαίσθητοι και συχνά αντιδρούν υπερβολικά σε οτιδήποτε σχετίζεται με τα παιδιά τους.

• Είναι υπερβολικά επιφυλακτικοί σχετικά με τις δραστηριότητες στις οποίες ασχολείται το παιδί τους.
• Υπενθυμίζουν συνεχώς στο παιδί τους την ασφάλεια και τον κίνδυνο.
• Διαμαρτύρονται για τον κακό βαθμό του παιδιού τους και τσακώνονται με το σχολείο για να τον αλλάξουν.
• Είναι εξοργισμένοι και απαιτούν επανεξέταση όταν το παιδί τους απορρίπτεται από μια ευκαιρία.
• Παρεμβαίνουν εάν το παιδί τους δεν τυγχάνει της ειδικής μεταχείρισης που θεωρούν ότι δικαιούται.
• Το παρακάνουν με παρηγοριά όταν το παιδί τους αποτυγχάνει.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις των υπερπροστατευτικών γονέων;

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους οι γονείς δεν πρέπει να είναι υπερπροστατευτικοί. Οι ψυχολογικές επιπτώσεις των αυστηρών και υπερπροστατευτικών γονέων μπορεί να είναι σημαντικές. Το πιο αξιοσημείωτο είναι ότι εμποδίζει την ανάπτυξη και την εξέλιξη των παιδιών τους σε ευπροσάρμοστους, ανεξάρτητους ενήλικες. Εδώ είναι οι διάφοροι τρόποι με τους οποίους εκδηλώνεται αυτή η βλάβη.

ΑΝΗΣΥΧΙΑ ΚΑΙ ΑΓΧΟΣ

Η ανησυχία είναι μια επαναλαμβανόμενη, δυσλειτουργική και άκαμπτη μορφή αρνητικής σκέψης που είναι συχνά ένα πρωταρχικό σημάδι γενικευμένης αγχώδους διαταραχής. Μελέτες έχουν επανειλημμένα διαπιστώσει ότι τα υπερπροστατευμένα παιδιά είναι πιο επιρρεπή στην ανησυχία και το άγχος.

Οι υπερπροστατευτικοί γονείς μπορεί να υπερπροστατεύουν το παιδί τους λόγω της δικής τους προκατάληψης απέναντι στις απειλές, της αυξημένης αντίληψης του κινδύνου και της αυξημένης ευαισθησίας στην αγωνία του παιδιού τους. Τα συνεχώς υψηλά επίπεδα άγχους των γονέων υπενθυμίζουν στα παιδιά τους τον κίνδυνο και τους προκαλούν άγχος.

ΈΛΛΕΙΨΗ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ

Η γονική υπερπροστασία μπορεί να υπονομεύσει την ανάπτυξη δεξιοτήτων διαχείρισης  ενός παιδιού.

Για να μάθουν αποτελεσματικές στρατηγικές διαχείρισης, τα παιδιά πρέπει να μάθουν να προσαρμόζονται σε δύσκολες καταστάσεις. Κάποια έκθεση σε κινδύνους και δύσκολες εμπειρίες επιτρέπουν στους μηχανισμούς αντιμετώπισης των παιδιών να ωριμάσουν. Αυτές είναι δεξιότητες ζωής που θα βοηθήσουν τα παιδιά να αντιμετωπίσουν μελλοντικές στιγμές λύπης, αντιξοότητες, αποτυχίες.

Ωστόσο, τα υπερπροστατευμένα παιδιά δεν έχουν αυτές τις ευκαιρίες. Τοποθετούνται σε μια φούσκα μακριά από τον πραγματικό κόσμο και προστατεύονται από τις οδυνηρές πραγματικότητες. Τα παιδιά που έχουν συνηθίσει να έχουν τους γονείς τους να ορίζουν τη ζωή τους αλλά και να λειτουργούν ως κυματοθραύστες είναι απροετοίμαστα να αντιμετωπίσουν αυτό που μπορεί να τους ρίξει η ζωή. Καταρρέουν εύκολα υπό την πίεση μικρών προκλήσεων αλλά και μεγάλων εμποδίων.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΦΟΒΙΑ

Η υπερπροστατευτικότητα μεταφέρει στο παιδί την αίσθηση ότι ο κόσμος είναι επικίνδυνος. Ενισχύει την αποφυγή και εμποδίζει τα παιδιά να εμπλακούν σε κοινωνικές καταστάσεις περιορίζοντας τις ευκαιρίες να οικοδομήσουν φιλίες και να μάθουν κοινωνικές δεξιότητες. Τα παιδιά που μεγαλώνουν με υπερπροστατευτική γονική μέριμνα τείνουν να έχουν λιγότερο ανεπτυγμένες κοινωνικές δεξιότητες.

Αυτά τα παιδιά είναι επίσης πιο πιθανό να υποφέρουν από κοινωνικό άγχος ή κοινωνική φοβία, η οποία χαρακτηρίζεται από φόβο και αποφυγή κοινωνικών καταστάσεων. Αυτή η κατάσταση συνήθως συνοδεύεται από υπερβολική ενασχόληση με φόβους απόρριψης, κριτικής ή αμηχανίας.

ΦΟΒΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΤΥΧΙΑ

Οι υπερπροστατευτικοί γονείς κάνουν ό,τι μπορούν για να βεβαιωθούν ότι τα παιδιά τους δεν θα αποτύχουν. Διασώζουν τα παιδιά τους γρήγορα και τους παρέχουν περιττή βοήθεια, συχνά χωρίς να τους ζητηθεί. Ένα παιδί από μια υπερπροστατευτική οικογένεια φοβάται να κάνει λάθη. Φοβούμενα την αποτυχία ή την απόρριψη, είναι απρόθυμα να βγουν από τη ζώνη άνεσής τους για να δοκιμάσουν κάτι νέο. Μπορεί να αποφεύγουν τις ευκαιρίες. Αντί να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες και να επιλύουν  προβλήματα μόνα τους, αυτά τα παιδιά εξαρτώνται από τους γονείς τους. Η απροθυμία τους να ανοίξουν τα φτερά τους και να πετάξουν τους εμποδίζει να γίνουν ικανά και ανεξάρτητα άτομα.

ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ & ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΥΕΞΙΑ

Τα παιδιά που μεγαλώνουν από υπερπροστατευτική γονική μέριμνα είναι πιο πιθανό να υποφέρουν από κατάθλιψη στην εφηβεία.  Η γονική υπερπροστασία σχετίζεται με τη χρήση συνταγογραφούμενων φαρμάκων για την κατάθλιψη και την κατανάλωση χαπιών σε φοιτητές.

ΧΑΜΗΛΗ ΑΥΤΟΕΚΤΊΜΗΣΗ & ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΚΙΝΗΤΡΟ

Εκτός από την υψηλότερη εμφάνιση άγχους και κατάθλιψης, τα υπερπροστατευμένα παιδιά έχουν επίσης χαμηλότερη αυτοεκτίμηση και εμπιστοσύνη στην ικανότητά τους να λύσουν  καθημερινά προβλήματα.

Η αίσθηση του εαυτού ή της αυτοεκτίμησης ενός ατόμου βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στον τρόπο με τον οποίο οι άλλοι άνθρωποι το αντιμετωπίζουν στις αλληλεπιδράσεις. Τα παιδιά που παρακολουθούνται και προστατεύονται συνεχώς λαμβάνουν το μήνυμα ότι δεν είναι ικανά ή αρκετά καλά για να διαχειριστούν τη ζωή μόνα τους.

Ως αποτέλεσμα, στερούνται ανθεκτικότητας, αυτο-αποτελεσματικότητας και κινήτρων που είναι απαραίτητα για να αντιμετωπίσουν τον κόσμο.

ΣΤΟΧΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ

Η υπερπροστατευτική γονική μέριμνα συνδέεται με υψηλούς βαθμούς εκφοβισμού που βιώνει το παιδί στο σχολείο. Τα υπερπροστατευμένα παιδιά αντιμετωπίζονται συχνά ως μικρότερα από την ηλικία τους. Είναι παιδαριώδεις και δεν τους επιτρέπεται να συμμετέχουν σε απαιτητικές δραστηριότητες παιχνιδιού, διεκδίκησης, εξερεύνησης ή ανάληψης κινδύνων που είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη δεξιοτήτων διαχείρισης συγκρούσεων και αυτοδιαχείρισης.

ΑΝΑΠΟΦΑΣΙΣΤΟΙ

Τα παιδιά από υπερπροστατευτικά νοικοκυριά είναι αναποφάσιστα. Τα παιδιά χρειάζονται τις ευκαιρίες να εξασκηθούν στη λήψη αποφάσεων, αλλά τα υπερπροστατευμένα παιδιά δεν επιτρέπεται ποτέ να κάνουν τις δικές τους επιλογές στη ζωή. Χωρίς εξάσκηση ή προετοιμασία, μεγαλώνουν χωρίς να ξέρουν πώς να πάρουν σημαντικές αποφάσεις. Αυτά τα παιδιά είτε δεν ξέρουν πώς να πάρουν μια τέτοια απόφαση είτε φοβούνται να κάνουν λάθος. Έχουν μάθει να εξαρτώνται από τους γονείς τους για να κάνουν όλες τις επιλογές για αυτά. Για παράδειγμα, ένας φοιτητής που αντιλαμβάνεται τους γονείς του ως υπερπροστατευτικούς βιώνει περισσότερη αναποφασιστικότητα σταδιοδρομίας από εκείνους που βρήκαν τους γονείς τους πιο ενθαρρυντικούς για την ανεξαρτησία τους στην παιδική ηλικία.

ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ & ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΣ

Μελέτες έχουν δείξει ότι η γονική υπερπροστασία σχετίζεται με ναρκισσισμό στη νεαρή ενήλικη ζωή. Τα ακραία επίπεδα ανταπόκρισης, βοήθειας και παρέμβασης από προστατευτικούς γονείς διδάσκουν στα παιδιά τους ότι είναι εξαιρετικά σημαντικά. Είναι πάντα άξια εντατικής θεραπείας και προσοχής από άλλους. Ως εκ τούτου, αυτά τα παιδιά μπορεί να αισθάνονται ότι δικαιούνται πράγματα που δεν έχουν κερδίσει.

Οι ψυχολόγοι έχουν διαπιστώσει ότι όταν η ανταπόκριση των γονέων δεν δίνεται σε επίπεδα κατάλληλα για την ηλικία, το παιδί ή το ενήλικο παιδί είναι πιο πιθανό να αναπτύξει παθολογικά ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά.

ΣΩΜΑΤΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Οι υπερπροστατευμένοι έφηβοι είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν  Σωματικά Συμπτώματα . Τα πιο διαδεδομένα συμπτώματα σε παιδιά και εφήβους είναι ο πόνος, η κόπωση και τα γαστρεντερικά προβλήματα.

ΠΑΡΑΠΤΩΜΑΤΑ

Μία από τις πιο επιζήμιες πτυχές της υπερπροστασίας προκύπτει όταν συνδυάζεται με χαμηλής φροντίδας (συναισθηματική παραμέληση) γονική μέριμνα. Όταν οι υπερπροστατευτικοί γονείς ασκούν υψηλό έλεγχο και χαμηλή ανταπόκριση στα συναισθήματα, είναι  αυταρχικοί γονείς.

Οι ερευνητές έχουν επανειλημμένα διαπιστώσει ότι αυτή η μέθοδος γονικής μέριμνας συνδέεται στενά με την παραβατικότητα, την κατάθλιψη και τη διαταραχή προσωπικότητας των εφήβων.

Τελικές σκέψεις για τους υπερπροστατευτικούς γονείς

Για την ανατροφή  ανθεκτικών παιδιών, οι γονείς μπορούν να παρέχουν ένα ασφαλές καταφύγιο σε περιόδους άγχους καθώς και σε περιόδους ηρεμίας. Θέστε όρια αλλά επιτρέψτε και την προσαρμοστικότητα. Μόνο όταν τα παιδιά έχουν τις ευκαιρίες να αλληλεπιδράσουν αποτελεσματικά με τον έξω κόσμο μπορούν να εξελιχθούν σε ικανές, ανθεκτικές και κοινωνικά ανταποκρινόμενες μελλοντικές γενιές.

Γράφει η Παναγιώτα Μακρή
Ψυχολόγος, MSc in Child Development

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Παιδιά και οθόνες – Ποιές οι επιπτώσεις; Πότε το παιδί χρειάζεται βοήθεια από ειδικό; 7+1 τρόποι ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης των παιδιών