Η συζήτηση γύρω από το sex είναι μια άβολη στιγμή για τους γονείς. Τα παιδιά αρχίζουν και αναρωτιούνται: «Πώς γίνονται τα μωρά;» «Πώς μπαίνουν στην κοιλίτσα της μαμάς;» «Πώς βγαίνουν από αυτή;». Πολλοί θα καταφύγουν σε θρησκευτικές ή «μαγικές» απαντήσεις. Αυτό όμως που χρειαζόμαστε είναι κάποιες βασικές κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με το τι πρέπει να λέμε αλλά και πότε.

Γιατί πρέπει να μιλάμε στα παιδιά για το sex νωρίτερα απ’ ότι νομίζουμε;

Είναι αναμενόμενο να αισθανόμαστε αμήχανα όταν καλούμαστε να κάνουμε τέτοιες συζητήσεις με τα παιδιά μας, αλλά είναι σημαντικό να είμαστε ειλικρινείς. Είναι μεγαλύτερο το ρίσκο που υπάρχει αν δεν τους πούμε αρκετά πράγματα από να σιωπήσουμε ή να αναλωθούμε σε εκτενείς συζητήσεις. Επίσης καλό είναι θυμόμαστε ότι δεν πειράζει αν δεν έχουμε όλες τις απαντήσεις. Πριν ξεκινήσουμε την όποια συζήτηση καλό είναι θα θέσουμε στο παιδί μας την παρακάτω ερώτηση: «Από που άκουσες αυτή την πληροφορία/λέξη;» ώστε να δώσουμε κατάλληλη απάντηση.

Οι ειδικοί συμφωνούν ό,τι πρέπει να κάνουμε συζητήσεις σχετικές με το sex με τα παιδιά μας και όχι απλά να γίνεται μια «μεγάλη συζήτηση». Συνίσταται  να ανακινούμε το θέμα σε καθημερινές συζητήσεις, να προσθέτουμε πληροφορίες διαχρονικά και να εισάγουμε θέματα ανάλογα με την ηλικία. Έχοντας αυτό στο νου μας, ας δούμε παρακάτω οδηγίες κατάλληλες ανά ηλικιακή ομάδα ώστε να μάθουμε πως θα μιλήσουμε στα παιδιά για το sex.

Πώς μιλάμε στα παιδιά για το sex μέχρι την ηλικία των 2 ετών

Η διαδικασία σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης ξεκινά πριν τα παιδιά αρχίσουν να έχουν λεκτική επικοινωνία. Αυτό σημαίνει ότι χρησιμοποιούμε κατάλληλα ονόματα για τα μέρη του σώματος στις καθημερινές δραστηριότητες. Παρότι δεν είναι λάθος να χρησιμοποιούμε υποκοριστικά ή πιο έμμεσα ονόματα, το παιδί πρέπει να γνωρίζει και την κανονική ονομασία τους, καθώς χρειάζονται αυτές τις λέξεις ώστε να επικοινωνήσουν ζητήματα υγείας ή τραυματισμούς.

Η διδασκαλία των κανονικών ονομάτων των γεννητικών οργάνων μπορεί να είναι άβολο αλλά ως γονείς πρέπει να μεταχειριζόμαστε αυτές τις λέξεις όπως το «χέρι» ή το «γόνατο». Επίσης συνίσταται να μην συνδέεται η βιολογική σεξουαλικότητα με το φύλο. Η δήλωση ότι όλα τα αγόρια έχουν πέος και όλα τα κορίτσια έχουν αιδοίο μπορεί να αντικατασταθεί από τη δήλωση «άτομα με πέος» και «άτομα με αιδοίο».  Το λεξιλόγιο που χρησιμοποιούμε σε μικρές ηλικίες θέτει τις βάσεις για ευκολότερες συζητήσεις σχετικά με ρόλους φύλων και θέματα ταυτότητας.

Κοντά στην ηλικία των 2, μπορούμε να ξεκινήσουμε να μιλάμε με τα παιδιά σχετικά με το πότε και που μπορούν να ανακαλύπτουν το σώμα τους. Αν το παιδί έχει την τάση να αγγίζει το σώμα του- κάτι που είναι απολύτων φυσιολογικό- χρησιμοποιείστε αυτή την ευκαιρία ώστε να εξηγήσετε ότι αυτό είναι κάτι που το κάνουμε ιδιωτικά στο δωμάτιο μας. Είναι σημαντικό να το εξηγήσουμε πολύ απλά ώστε να αποφύγουμε να παρεξηγηθεί από το παιδί σαν να κάνει κάτι ντροπιαστικό.

Πώς μιλάμε στα παιδιά για το sex από την ηλικία των 2 μέχρι την ηλικία των 5 ετών

Ένα βασικό πεδίο γνώσης που αποκτούν τα παιδιά αυτής της ηλικίας σχετίζεται με τα όρια και τι επιτρέπεται και τι δεν θεωρείται πρέπον σε ότι αφορά το άγγιγμα- ειδικά από άλλους ανθρώπους. Κρίνεται ιδιαιτέρως σημαντικό να γνωρίζουν τα παιδιά ότι πρέπει να ρωτήσουν και να ερωτηθούν πριν αγγίξουν ή δεχθούν άγγιγμα. Παιχνίδια με το παιδί που βασίζονται στη σωματική επαφή, την οριοθέτηση του προσωπικού χώρου, παιχνίδια αγκαλιάς, βοηθούν να αποκτήσουν τα παιδιά μια βαθύτερη κατανόηση της κατάστασης.

Ξεκινώντας από το γεγονός ότι τα παιδιά «έχουν λόγο» πάνω στο σώμα τους τους δίνουμε τη δύναμη να παραμένουν ασφαλή. Ενώ μπορούμε να παραβλέψουμε λεπτομέρειες, τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή να μάθει το παιδί ότι κανείς δεν επιτρέπεται να αγγίζει τα γεννητικά του όργανα ή ευαίσθητες περιοχές του σώματος. Έτσι χτίζεται μια εμπιστοσύνη ώστε να μπορεί να μοιραστεί μαζί μας το παιδί την όποια ακατάλληλη συμπεριφορά.

Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά είναι περίεργα σχετικά με το σώμα των άλλων. Τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή να συζητήσουμε πότε και που μπορούμε να είμαστε γυμνοί, θέτοντας έτσι και τις βάσεις για τους κανόνες της οικογένειας αλλά και την καλλιέργεια των αντίστοιχων αξιών.

Επίσης, τα παιδιά αυτής της ηλικίας συχνά αρχίζουν να αναρωτιούνται πως γίνονται τα μωρά. Αυτό το ερώτημα φοβίζει και φέρνει σε αμηχανία όλους τους γονείς. Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει μόνο ένας τρόπος να μιλήσουμε για αυτό. Η πληθώρα των λεπτομερειών που θα δώσουμε εξαρτάται από το επίπεδο κατανόησης του παιδιού. Αν ζητήσει ακόμη περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δοκιμάσετε το εξής: «Δύο ενήλικες ενώνουν τα σώματα τους. Με αυτό τον τρόπο, τα σπερματοζωάρια από το σώμα του άντρα ενώνονται με τα ωάρια από το σώμα της γυναίκας και δημιουργούν ένα παιδί σαν εσένα». Είναι καλό να αναφέρουμε στο παιδί ότι κάποιες λεπτομέρειες θα συζητηθούν αργότερα. Το σημαντικότερο είναι να μην καταφύγουμε σε ψέματα, να απαντάμε στις ερωτήσεις και να μην αρνούμαστε να συζητήσουμε. Μια ωραία ιδέα στην εξερεύνηση της δημιουργίας των μωρών είναι η αφήγηση της δικής τους ιστορίας.

Γράφει η Παναγιώτα Μακρή
Ψυχολόγος, MSc in Child Development

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Γιατί τα παιδιά χρειάζονται όρια; Διδάσκοντας τον αυτοέλεγχο στα παιδιά Η θετική ψυχολογία στα παιδιά